CHÚNG TA "NHÌN GÌ" KHI NHÌN ẢNH

Bài viết này không bàn về cách chụp ảnh, cũng không đi sâu vào kỹ thuật, chỉ bàn một cách cơ bản về việc chúng ta nhìn ảnh như thế nào.

1. Các ví dụ ngẫu nhiên

• VD1

© Pedro Meyer

Với tấm ảnh đầu tiên, dễ dàng thấy mắt ta nhìn vào khuôn mặt của em bé trước (i), sau đó mắt tiếp tục nhìn vào hành động cắn xé (ii) của người đàn ông với một đứa bé thuộc bức tranh phía sau. Mắt nhìn theo đường đi của mũi tên trong ảnh (từ i tới ii và cứ thế ngược lại)

• VD2
  

Ở ví dụ thứ 2, mắt người nhìn vào con Gà trống mào đỏ (i) ở tiền cảnh trước, sau đó tiếp tục nhìn tới hàng người (ii) – bóng đen ở phía sau. Với hàng người phía sau, mắt tiếp tục quét và nhìn từ trái qua phải theo đường đi của mũi tên màu xanh. Sau đó, mắt vẫn quay về con gà ở giữa khung hình.

• VD3 

© Willy Ronis

Bức ảnh của Willy Ronis không đưa ra khuôn mặt một cách trực diện (như hai ví dụ trên). Trong ví dụ này, mắt ta nhìn vào người đàn ông (i) trước rồi tiếp tục nhìn vào động thái bước đi của người phụ nữ (ii). Đường nhìn của mắt di chuyển từ (i) tới (ii) và (ii) là điểm dừng lại của mắt.
Sau khi nhìn từ (i) đến (ii) một cách tổng thể, mắt tiếp tục phân tiết các chi tiết còn lại của bối cảnh, như chữ “Metro” (iii) rồi tới hai bóng đèn (iv). 

• VD4

Ở ví dụ này, mắt đơn giản là nhìn hai người (i, ii) thuỷ thủ đánh cá, sau đó mắt tiếp tục chú ý đến đàn chim (iii) ở phía xa và nhìn hướng chim bay về đường chân trời.  Tuy nhiên, mắt sẽ không dừng tại (i), (ii) hay (iii) mà dừng lại ở vệt màu xanh như trong ảnh bên trái. Trong ví dụ này, tất cả các yếu tố như người, thuyền (trụ, cột buồm, mái) bao quanh lấy điểm màu xanh (hay còn gọi là tâm cân bằng của ảnh)

• VD5

Dù mảng đen có lực hút thị giác mạnh nhất nhưng trong ảnh này, mắt hoàn toàn bỏ qua ½ phía trên để tập trung vào hai khung vuông nhỏ phía dưới chứa chủ thể chính. là hai người (i), (ii). Ta nhìn vào cô gái bên trái (i) sau đó nhìn vào người ở khung vuông bên phải (ii) và mắt đảo qua lại giữa (i) và (ii). Trong tấm ảnh này, mắt sẽ giữ lâu hơn ở (ii) vì não bộ sẽ tò mò (ii) là nữ hay nam và người này đang có hành động gì?

• VD6 này dành cho bạn nhé? 

2.Mắt nhìn như thế nào?  

1. Mắt nhìn vào điểm nào đầu tiên trên bức ảnh, điểm đó có lực hút thị giác mạnh nhất.

2. Khi mắt tiếp tục nhìn những thành phần còn lại trong khung hình, thứ tự nhìn sẽ theo một trình tự nhất định (i), (ii), (iii), ... – gọi là flow. Trình tự đó sẽ dựa vào độ hút mắt của các thành phần, hút mắt nhiều, hút mắt ít, ... các thành này đã được phân cấp thị giác.

3. Mắt ưu tiên nhìn vào khuôn mặt người (1) trong khung hình trước, rồi mới đến các loài vật (2), tiếp tục là các yếu tố động (3), sau đó tới những đồ vật vô tri (4) và cuối cùng là môi trường bất động (5) (chứa các chủ thể).

4. Ngoài ra, việc nhìn còn bị phụ thuộc bởi yếu tố cá nhân (thế giới quan). VD như nếu tôi thích màu đỏ hơn màu đen hoặc thích nữ hơn nam thì khi nhìn vào một bức ảnh có một người đàn bà mặc đầm đỏ sẽ khiến tôi ưu tiên nhìn hơn là người đàn ông mặc đồ đen. 

© Modern Family by Irving Penn, 1947. Phân cấp thị giác: Cô bé > Ông bố > Bà mẹ > Chậu cây > Tượng đầu người đen > ... > Kiến trúc

© Instant Light, Andrei Tarkovsky

Có phải là những tấm có highlight vàng nhẹ ở góc không?

3. Hiểu mắt nhìn ảnh như thế nào để làm gì?

“Ảnh bạn chụp là tư tưởng của bạn”. 

© Pedro Meyer, Eye Bar (1982)

Sự kì lạ ở cách ông ta nhìn vào điểm nào ở người phụ nữ. Vì chúng ta không hề biết chính xác ông ta đang nhìn cái gì, điều đó gợi nên một sự tò mò cũng với một chút bí ẩn.

Bức ảnh được NAG Pedro Meyer đặt tên là Eye Bar và không khó để hiểu được cái mà bức ảnh muốn biểu đạt: "Đôi khi đàn ông đến nude club để tìm kiếm thứ không đơn giản là tình dục bình thường, 'foot fetish' chăng?"“Nếu như người đàn ông nhìn thẳng vào một nơi khác, “tờ tiền” hoặc “cặp mông” thì câu chuyện có thể đã khác?”. 

Dễ thấy Thứ tự nhìn: Người đàn ông (mắt, khuôn mặt) -> Cô gái trẻ đang hơi cuối mặt -> Những ly rượu trên bàn

Có 4 thứ trong ảnh: (i) Ánh nhìn của người đàn ông, (ii) Khuôn mặt của cô gái trẻ (iii), Hành động của cô gái trẻ với ly rượu (iv), 4 ly rượu trên quầy bar. Mỗi yếu tố này biểu đạt cái gì?

Bức ảnh này xuất hiện trong quyển sách Looking at Photographs: 100 Pictures from the Collection of the Museum of Modern Art của John Szarkowski, với một bài viết khá dài, Szarkowski đã diễn giải bức ảnh, nói về “những tội lỗi nhỏ nhặt thầm kín của những người bình thường,” một sự quyến rũ giới tính: Trong lúc người phụ nữ khoanh tay có vẻ như từ chối, bàn tay chạm vào ly rượu một cách khá ngập ngừng thì người đàn ông tỏ vẻ đầy ham muốn, ông ta có lẽ đã dốc hết lời tán tỉnh nhưng không thành. Tệ hơn, ông ta nhận ra mình đã thực sự già và kết cục chắc chắn cũng chẳng ra gì nên ông ta đã cạn ly nhanh hơn mức bình thường”

© Duane Michals - The dream of flowers

4. Tổng kết

© Beyond Photography, 2019 giữ bản quyền bài viết. Bài viết được công bố trên internet với mục đích phổ biến kiến thức. Người đọc có thể lưu giữ bản dịch này để sử dụng cho cá nhân mình và chia sẻ miễn phí trên internet. Mọi hình thức sử dụng khác như in ấn, sao chép, dù là một phần hay toàn bộ, để phát hành trong các ấn phẩm như sách, báo chí, luận văn, hay nhằm mục đích thương mại (kể cả tại các trang thư viện điện tử trên internet mà để đọc được hay tải xuống người đọc phải trả tiền để mở tài khoản) v.v. đều vi phạm bản quyền nếu không nhận được sự đồng ý bằng văn bản của tác giả.