Một thiết kế biểu tượng của Art Deco, tượng trưng cho văn hóa cà phê của Ý, ấm Moka được biết đến trên khắp thế giới. Nhưng mặc dù rất nhiều người dùng ấm Moka để pha cà phê hằng ngày, rất ít người biết đến sự ảnh hưởng lớn của nó tới văn hóa cà phê cả thế giới.
Cùng tìm hiểu cái cách chiếc ấm pha cà phê giản dị này cách mạng hóa cách chúng ta uống cà phê tại nhà và thay đổi việc pha cà phê tại nhà mãi mãi.
[ Một sản phẩn của văn hóa cà phê Ý ]
Ấm Moka xuất hiện lần đầu tiên tại Ý, như là số phận được định trước của một đất nước cà phê.
Thế kỉ 16 ở Ý, cà phê ban đầu là một thức uống xa xỉ và đắt đỏ. Cà phê được tiêu thụ chủ yếu bởi người giàu trong các “coffee house”. Cà phê được làm trong các ấm bằng cách ngâm với nước nóng.
Sự gia tăng nhu cầu dẫn tới những cải tiến nhằm pha cà phê hiệu quả hơn. Thí nghiệm với áp lực hơi dẫn tới sự ra đời máy espresso đầu tiên và được đem ra thị trường từ năm 1884. Cách tiếp cận mới cải thiện rất nhiều thời gian chiết xuất, đem tới cốc cà phê tươi mới nhanh chóng – “expressly”.
Một ví dụ chiết xuất bằng áp lực, máy espresso hoạt động bằng cách đun sôi nước dưới áp lức để ép nước qua bột cà phê xay mịn. Điều này tạo ra vị cà phê mạnh cô đọng, phù hợp với việc uống nhanh.
Những chiếc máy espresso đầu tiên rất lớn, chúng chỉ phù hợp với các cửa hàng. Trong các Bar kiểu Mỹ, khách hàng sẽ gọi đồ và được phục vụ cà phê trong khi đứng ở quầy. Trong một xã hội công nghiệp phát triển, dịch vụ nhanh là điều lí tưởng cho những công nhân, những người cần một tách cà phê thật nhanh trên đường – một truyền thống vẫn tiếp tục cho đến bây giờ.

[ Sự ra đời của Moka Express ]
Thế kỉ 15, sự bùng nổ của kinh tế Ý thúc đẩy chủ nghĩa tiêu dùng và gia tăng nhu cầu thoải mái và kích thước căn nhà ở Ý. Sự phổ biến của cà phê thật sự bùng nổ vào thời điểm này, tạo ra nhu cầu cho việc tái tạo sự hiệu quả (và kết quả) của máy pha cà phê tại nhà.
Alfonso Bialetti, khi ông ấy phát minh ra ấm Moka năm 1933, nó hưởng lợi rất lớn từ việc phát triển kinh tế của đấy nước mấy năm sau đó. Moka Express, (ấm đun nhôm tám cạnh chúng ta dùng bây giờ) có được danh tiếng lớn bởi giá thành rẻ và sự hiệu quả để pha cà phê tại nhà. Nó được đặt tên theo thành phố của Mocha, mà đến đầu tận thế kỉ 18 nó là cảng giao thương chính nhập cà phê từ Yemen tới cả châu Âu.
Được thiết kế để sử dụng trên bếp, ấm Moka có 3 phần chính. Giống như máy espresso, nước sôi sẽ bị ép bởi hơi nước để chảy qua bột cà phê. Hơi nước được tạo ra ở nồi đun. Sức ép tăng dần cho đến khi nước bị ép qua ống dẫn và bột cà phê chảy lên ngăn phía trên. Tiếng khùng khục quen thuộc xảy ra khi nồi đun sắp cạn nước và lúc đó bạn biết rằng cà phê đã sẵn sàng.
Mặc dù ấm Moka không tạo ra Crema, nó vẫn tạo ra một tách cà phê tương đối giống espresso và tạo nên một sự đóng góp lớn cho sự phát triển của văn hóa Espresso.
Nó còn là một thành công thương mại lớn. Tristan Stephenson nói trong quyển sách của ông “The Curious Barista’s Guide to Coffee”, “trong vòng 10 năm ấm “Express” bán hơn 20 triệu chiếc”. Điều này xảy ra vào thời điểm tiêu dùng cà phê trong nước tại Ý tăng gấp đôi trong những năm 1955 đến 1970, theo lời Jonathan Morris báo cáo trong cuốn “Coffee: A Golbal History”. Ngày nay, Bialetti tuyên bố ấm Moka của họ có thể tìm thấy ở 9 trên 10 hộ gia đình tại Ý. Vậy còn trên toàn cầu thì sao?
[ Ấm Moka tiến ra thế giới ]
Vào những năm 1950, Bialetti được biết đến như một trong những nhà sản xuất dẫn đầu trong sản xuất dụng cụ pha cà phê tại Ý và bắt đầu tiến đến thị trường nước ngoài. Vào cuối thế kỉ 20, doanh số đạt xấp xỉ 220 triệu chiếc.
Nhìn rộng hơn, sự may mắn này đi cùng với sự lan rộng của văn hóa Espresso trên thế giới – điều mà sự phát triển của máy Espresso cũng góp phần. Nó được thúc đẩy bởi sự cải tiến của thế kỉ 20 trong sản xuất, như việc có thể cung cấp nhôm ở quy mô công nghiệp. Những cộng đồng Ý trên thế giới cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc phổ biến cà phê kiểu Ý.
Giống như ở Ý, cà phê đến với các nước khác ban đầu là mặt hàng xa xỉ rồi trở thành một mặt hàng tiêu dùng thường ngày. Tuy nhiên thói quen tiêu dùng trên các thị trường mới lại có những lối đi riêng. Ví dụ như ở USA và UK, việc thêm sữa để làm cà phê Latte hay Cappuccino đã và đang thịnh hành hơn ở Ý.
Nhập khẩu và xuất khẩu cũng cho thấy nhu cầu với những mẫu blend với Robusta song hành yêu cầu mà công nghiệp Espresso ấm Moka góp phần tạo nên.
Trong báo của Trung tâm Xúc tiên Nhập khẩu của Hà Lan, nhắc đến Ý là nước nhập khẩu nhân xanh cà phê lớn thứ 2 ở châu Âu và nước xuất khẩu cà phê đã được rang lớn thứ 2 trong khu vực, điều giúp tạo nên “một yêu cầu quan trọng cho những nhà sản xuất khắp thế giới, đặc biệt là những nhà có thể đáp ứng yêu cầu cho công nghiệp Espresso”.
Cũng có những thay đổi tương tự xảy ra trên thị trường ở mức độ người tiêu dùng. Trong năm 2015, doanh số của cà phê pha liền – instant coffee giảm 3%, doanh số của cà phê dùng để làm Espresso, Cappuccino hoặc cà phê giấy lọc lại tăng trong cùng năm.
Nó vẫn điều gây tranh cãi về vị trí của ấm Moka trong những biểu đồ doanh số đó. Ấm Moka đã giúp lan rộng văn hóa Espresso khắp thế giới, điều làm mọi người mua cà phê ở dạng thích hợp để pha Epresso. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều yếu tố ảnh hưởng khác.
[ Những máy móc hiện đại ]
Ấm Moka và máy Espresso đều được hưởng lại từ thành công của nhau, giúp tạo nên văn hóa Espresso khắp thế giới.
Máy Espresso hiện đại lấy cảm hứng từ sự phát triển của ấm Moka, trở nên nhỏ gọn hơn tổ tiên của chúng và phù hợp hơn cho việc sử dụng tại nhà.
Những chiếc máy chiếm được ưu thế trong toàn cầu hóa văn hóa Espresso.
Nhà sản xuất máy pha cà phê trụ sở tại Florence, La Marzocco hiện xuất khẩu 97% số máy làm ra. Những chiếc máy của họ phổ biến ở Mỹ bởi nó cũng cấp công suất đánh sữa cần có trong thị trường bị thống trị bởi đồ uống với sữa.
[ Vậy còn những phương pháp pha tại nhà khác thì sao? ]

Những mối đe dọa tới ấm Moka hơn cả máy Espresso, bây giờ nó gặp nguy khi trở thành nạn nhân của thành công của chính nó. Trong việc đóng góp phổ biến văn hóa pha cà phê tại nhà, nó dọn đường cho những phương pháp mới và thiết bị mới, những thứ có danh tiếng lớn hơn trong văn hóa cà phê Specialty.
Với sự ra đời của Làn sóng thứ 3 của cà phê, rất nhiều người đam mê cà phê sẽ thích những chiếc máy khác mà có thể tạo ra nhanh chóng và hiệu quả một cốc espresso thực sự mà không lo ngại về vấn đều cà phê bị cháy. Với nhiều sự lựa chọn hơn bao giờ, chúng ta tìm thấy kết quả tốt hơn và thử nghiệm được ở diện rộng hơn.
Có rất nhiều phương pháp pha để thử (v60, syphon, aeropress,…) cũng như việc sự gia tăng của các thiết bị cạnh tranh. Thông qua việc “chơi” với nhiều sự lựa chọn xung quanh, người tiêu dùng sẽ thấy sự khác biệt chất lượng từ hạt cà phê và việc sử dụng các thiết bị khác nhau.
Vì lí do này, ấm Moka trở nên kém thu hút trong sự gia tăng nhu cầu pha cà phê tại nhà. Sự suy giảm thậm chỉ đấy Bialetti đến mức có nguy cơ biến mất. Công ty thông báo phá sản vào tháng 10 năm 2018 trong khoản nợ tới 77.3165.680$. Tuy nhiên nó vẫn được cứu bởi một khoản cho vay từ quỹ đầu cơ của US.
[ Di sản của ấm Moka ]
Dù tương lai của ấm Moka có thế nào đi chăng nữa, nó vẫn luôn xứng đáng là một tượng đài dụng cụ pha cà phê.
Trước khi nó được giới thiệu, cà phê được tiêu dùng tại nơi công cộng hơn là trong không gian riêng tư và chỉ được uống trong giới giàu có. Nó giới thiệu cà phê kiểu Espresso tới người tiêu dùng toàn cầu, xây dụng và truyển cảm hứng cách chúng ta chuẩn bị, pha và phục vụ cà phê.
Công nghệ phát triển cũng với hướng suy nghĩ trong xã hội thay đổi, tất cả điều đó đều ảnh hưởng đến văn hóa cà phê được xây dựng từ trước.
Wishing you a Merly day!