Mọi hành động của con người đều hướng đến mục tiêu sinh tồn và sinh sản.

Ta ăn, uống, ngủ nghỉ, mặc áo chống lạnh, xây nhà trú mưa, phục vụ cho sinh tồn, làm tình để sinh sản duy trì nòi giống. Trong bộ não của con người, những hành động trên được đánh giá là hành động tốt, phục vụ mục tiêu sinh tồn và sinh sản. Khi thấy bất kỳ nguồn tài nguyên nào, não bộ ngay lập tức tiết ra dopamine, loại hormone đứng sau hầu hết những hành vi của con người, giúp chúng ta có động lực làm những hành động phục vụ cho hai mục đích trên.

Điều này là rất có ích nếu đặt vào đời sống trước kia, khi mà những nhu cầu như ăn, uống, ngủ nghỉ, quần áo, nhà cửa và tình dục là khan hiếm. Nếu thấy một con nai ngơ ngác lang thang trong rừng, con người cần ngay lập tức chớp lấy cơ hội, xách chân chạy theo đuổi bắt nó nếu không nguồn tài nguyên sẽ chạy mất.

Thế nhưng đời sống con người phát triển quá nhanh khiến bộ não con người không theo kịp.

Giờ chúng ta có nguồn thực phẩm dồi dào cùng tủ lạnh để bảo quản thực phẩm, việc cố gắng hấp thụ nhiều nhất thức ăn mỗi khi ta thích là không cần thiết nữa. Việc ngủ cũng không còn quá khó khăn. Quần áo thì thừa mứa. Trừ khi ta túng thiếu quá mức mới có thể biến thành người vô gia cư. Ta có phim khiêu dâm có thể thoả mãn đủ loại viễn tưởng về tình dục khiến việc tìm đến khoái cảm trở nên dễ dàng.

Đột nhiên những nhu cầu cơ bản của con người được đáp ứng một cách dễ dàng đến mức bộ não ta không theo kịp. Vì thế những cơ chế của não bộ ngược lại trở thành tác nhân cho những thói quen xấu. Thói quen xấu ở đây là chỉ những hành động không còn được đánh giá cao trong xã hội hiện đại.

Ta ăn uống vô độ, mua quần áo, vật dụng không cần thiết, trang trí nhà cửa xa hoa tốn kém, xem phim khiêu dâm tìm khoái lạc mỗi ngày.

Đồng ý là sẽ có những hành động được xã hội đề cao như mặc quần áo đẹp hay có nhà đẹp nhưng sự đề cao ấy chỉ là phù phiếm vật chất, không phải xuất phát đến từ con người bên trong.

Não bộ chúng ta đã ghi nhớ những hành động được tưởng thưởng ngay lập tức, khiến những cơ chế này trở nên lỗi thời ở đời sống hiện đại.

Hậu quả của việc cứ để não bộ chi phối mình đó là sự bồn chồn, lo lắng và chất lượng cuộc sống giảm dần.

Não bộ con người luôn luôn thích nghi. Việc liên tục hưởng thụ một loại khoái cảm sẽ khiến chúng ta dần quen với điều ấy, và rồi cần một tác động mạnh hơn để đạt được mức khoái cảm tương ứng. Niềm vui của việc mua một cái áo mới sẽ dễ nhanh qua, thay thế bằng niềm mong mỏi một chiếc áo mới khác. Chúng ta sẽ chỉ luôn chạy theo những nhu cầu không cần thiết của mình.

Điều này có thể dẫn ta chìm đắm vào chủ nghĩa tiêu dùng vô bổ, ăn uống quá độ, nghiện phim khiêu dâm và hàng loạt những vấn đề khác ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ thể chất và tinh thần của mình.

Vậy phải làm gì?

Điều ta cần là tự mình hoàn thiện một bản nâng cấp phần mềm cho não bộ. Giống như điện thoại hay máy tính, khi những tính năng đã trở nên lỗi thời, nhà phát hành tung ra bản vá lỗi, đồng thời nâng cấp những tính năng hiện có.

Đầu tiên là cần kiềm chế hết những hành vi mang lại sự tưởng thưởng ngay lập tức nhưng không mang lại hiệu quả lâu dài như xem porn, ăn uống quá độ, rượu bia, tiêu dùng không cần thiết, mạng xã hội. Những hành vi này không mang đến lợi ích lâu dài và chính chúng lại là những sự xao nhãng chúng ta khỏi những công việc cần làm.

Thứ hai là thiết kế một bộ thói quen sống để giữ mình tỉnh táo, thực hành những thói quen giúp vừa sản sinh ra những hormones hạnh phúc, vừa phục vụ cho mục tiêu lâu dài như tập thể dục, viết nhật ký, thiền định, kết nối với những người mình yêu thương.

Tôi xin để dành những phương pháp để nâng cấp bộ não phù hợp với cuộc sống hiện đại cho bài viết sau.