Biden-Trump: Cuộc tái chiến không mong đợi

Những ngày cuối Tháng 4 năm 2023, Joe Biden tuyên bố tiếp tục tranh cử cho nhiệm kì Tổng thống thứ 2 của mình bằng một đoạn phim quảng bá hết sức công phu với thông điệp ‘cứu lấy linh hồn của nước Mỹ’. Thông báo này cũng chính thức khép lại một khoảng thời gian dài ông Biden úp mở về chuyện mình có tái tranh cử hay không, còn Donald Trump thì vẫn đang là ứng viên nổi bật nhất của phía Cộng Hòa đã tuyên bố tranh cử.

Đoạn phim giải thích mong muốn được ở lại Nhà Trắng của Biden là nhằm chống lại những âm mưu “phá hoại nền dân chủ Mỹ” như các cáo buộc vô căn cứ về gian lận bầu cử năm 2020 từ phe ủng hộ Donald Trump, vụ bạo loạn tại Đồi Capitol ngày 6/1/2021, hay những nỗ lực lập pháp nhằm hạn chế phiếu bầu của người thiểu số tại các bang do Đảng Cộng Hòa kiểm soát. Những vấn đề nóng như quyền phá thai và bạo lực súng đạn cũng được đề cập để hướng đến các cử tri trung lập. Tuy nhiên, đoạn phim quảng bá lại không nhắc đến các thành tựu về kinh tế như tỉ lệ lạm phát và thất nghiệp giảm, cũng như những chiến thắng về lập pháp như đạo luật đầu tư vào cơ sở hạ tầng và việc làm hay đạo luật bảo vệ quyền kết hôn đồng tính ở cấp liên bang trong hai năm đầu nhiệm kì của ông Biden

Các khảo sát cho thấy gần 70% người Mỹ không muốn ông Biden tái tranh cử, cùng tỉ lệ ủng hộ dành cho đương kim Tổng thống chỉ ở mức 40% — những con số đầy u ám có thể làm nản lòng bất kì cựu tổng thống nào đang tìm kiếm một nhiệm kì thứ hai. Lý do phổ biến nhất mà nhiều người đưa ra là lo ngại về tuổi tác: Ông Biden hiện đã 81 tuổi và là tổng thống Mỹ tại vị già nhất trong lịch sử. Nhưng công bằng mà nói thì ông Trump cũng chẳng trẻ trung gì mấy. Một hiệp hai giữa hai ông già da trắng sau màn so găng khiến cả nước Mỹ chao đảo chỉ hơn hai năm trước rõ ràng chẳng thể khiến người Mỹ hào hứng. Dù vậy, bước vào chiến dịch này, ông Biden và Đảng Dân Chủ có nhiều hơn một lý do để tự tin.

Đầu tiên, tỉ lệ ủng hộ đối với tổng thống đương nhiệm vốn không phải là một chỉ số quá quan trọng với các dự đoán kết quả bầu cử, vì người dân khi được khảo sát thưởng thể hiện những bất mãn với các chính sách hiện thời và ‘đổ’ lên vai trò của Tổng thống. So sánh tỉ lệ ủng hộ sau 800 ngày đầu nhiệm kì của ông Trump thì thậm chí còn thua mức của Biden ở hiện tại. Và cũng có thể mạnh dạn nói rằng nhiều người không thích ông Biden, nhưng càng nhiều người không-ưa-nổi ông Trump.

Rõ ràng nếu phải lựa chọn giữa một trong hai, cử tri cánh tả và phần lớn cử tri trung lập vẫn sẽ bầu cho ông Biden, trong bối cảnh thương hiệu cá nhân của ông Trump đang mất dần sức ảnh hưởng sau khi vướng vào nhiều rắc rối pháp lí, cũng như những hành xử và phát ngôn ngày một cực đoan của mình. Ông Trump bị truy tố tại bang New York về các tội danh liên quan đến khoản tiền bịt miệng một cựu sao khiêu dâm vốn đã là một chuyện ‘long trời lở đất’. Nhưng hiện còn đến vài ba cuộc điều tra khác với các lệnh truy tố đang chực chờ cựu tổng thống tại các bang Florida và Georgia, với các tội danh thậm chí còn nghiêm trọng hơn.

Những cáo buộc của ông Trump về việc mình bị “đánh cắp chiến thắng” cũng ngày một mất hết sức nặng với cử tri trung lập, đặc biệt là sau vụ đài truyền hình cánh hữu Fox News đồng ý trả khoản tiền dàn xếp ‘chấn động’ 787.5 triệu đô cho công ty máy kiểm phiếu Dominion vì các bản tin sai sự thật của mình quanh vấn đề gian lận bầu cử. Việc một cựu tổng thống của nước Mỹ — một nền dân chủ “mẫu mực”, lại liên tục ra rả về chuyện gian lận phiếu bầu và “thế lực ngầm” trong chính phủ thực sự sẽ phải khiến cho bất kì người Mỹ tỉnh táo nào phải ngán ngẫm.

Trong khi đó, Đảng Cộng Hòa cũng vẫn đang lay hoay với việc thoát li khỏi tầm ảnh hưởng của ông Trump khi tiếp tục bầu bà Ronna McDaniel, một người ủng hộ ông Trump mạnh mẽ, vào ghế Chủ tịch Ủy ban Quốc gia đảng Cộng hòa. Chiến thắng của bà McDaniel làm rất nhiều người trong phe Cộng Hòa tức giận và so sánh nó với việc một huấn luyện viên thất bại liên tiếp qua mấy mùa bóng nhưng vẫn được tiếp tục giữ ghế và dẫn đội theo đội hình và chiến lược cũ.

Một bất ngờ tiềm năng có thể sẽ là Thống đốc bang Florida Ron DeSantis, đối thủ khả dĩ nhất của ông Trump trong nội bộ Đảng Cộng Hòa, người được cho là sẽ sớm nhập cuộc. Dù là một cá tính được đông đảo người theo cánh hữu yêu thích, ông DeSantis cũng thuộc kiểu chính trị gia ồn ào với những chính sách gây nhiều tranh cãi liên quan đến người nhập cư trái phép và cộng đồng LGBTQ, hay gần đây nhất là chuyện kiện tụng với Tập đoàn Disney — mà người Mỹ thì đã quá ngán ngẩm với việc phải nghe tin giật gân về Tổng thống gần như mỗi ngày dưới thời ông Trump.

Bản thân DeSantis thật ra cũng rất ngại nhắc đến Trump hay thể hiện sự quan tâm đến Phòng Bầu Dục, vì tấn công ông Trump ở thời điểm này cũng chẳng khác gì một cuộc tự sát chính trị cho bất kì chính trị gia phe Cộng Hòa nào. Ron DeSantis có lẽ là đang chờ đợi một thời cơ thích hợp hơn khi ông Trump ngày một yếu thế để “phất cờ”, thậm chí là chờ đến năm 2028 vì ông cũng còn khá trẻ.

Bản đồ bầu cử tại Mỹ cho thấy số lượng các bang chiến trường truyền thống đang ngày một thu hẹp dần và đường đua đến Nhà Trắng hiện cơ bản chỉ còn tập trung quanh ba bang quan trọng nhất là Arizona, Georgia, và Wisconsin. Từng là những bang có truyền thống bảo thủ hoặc mang thế 50–50, tuy nhiên kết quả của ba mùa bầu cử gần đây nhất (bầu cử tổng thống, bầu cử quốc hội, bầu cử thẩm phán tối cao cấp tiểu bang) cho thấy kết quả nghiêng hẳn về các ứng viên có đường lối tiến bộ trước những ứng viên cực hữu được ông Trump công khai ủng hộ,

Những phép cộng đơn giản (đến mức đáng sợ) theo lịch sử gần đây của Đại cử tri Đoàn chỉ ra ra rằng Đảng Dân Chủ sẽ chỉ cần thắng một trong ba bang này là sẽ giành được ưu thế rất lớn để giữ lại Nhà Trắng, trong khi Đảng Cộng Hòa sẽ phải “lật” cả ba bang. Thời gian tới, chúng ta rất có thể sẽ nhìn thấy chiến dịch của ông Biden tập trung ở các bang trọng yếu này, với sự xuất hiện nhiều hơn trước công chúng qua các sự kiện khánh thành, hay lễ kỉ niệm giúp tô đậm những thành tựu của ông tại đây.

Tám năm sau chiến thắng của ông Trump vào năm 2016, một thế hệ mới công dân Mỹ cũng đã bắt đầu đủ tuổi đi bầu — gen Z. Với nhận thức cao hơn về các vấn đề “cấp tiến” so với thế hệ trước như bất bình đẳng chủng tộc, quyền dân sự và biến đổi khí hậu, tỉ lệ phiếu bầu của gen Z dành cho các ứng viên của Đảng Dân Chủ trong mùa bầu cử Quốc hội vào cuối năm ngoái là 63%, góp phần dập tắt làn sóng màu đỏ mà Đảng Cộng Hòa từng kì vọng. Đây là một con số vượt trội, đến mức gen Z còn được kì vọng là sẽ góp phần giảm đi sự phân cực chính trị tại Mỹ trong tương lai với chiều hướng nghiêng về cấp tiến.

Để Joe Biden tiếp tục quay lại đường đua cũng có nghĩa là Đảng Dân Chủ đang cược rằng đối thủ phía bên kia sẽ là Donald Trump. Như đã nói ở trên, Trump chắc chắn sẽ là ‘đề thi’ yêu thích của Đảng Dân Chủ cho mùa thi 2024, và họ tin là mình hoàn toàn có thể bê thẳng đáp án của những mùa thi trước vào bài làm. Ông Biden vốn là một thương hiệu đã quá quen thuộc với chính trường Mỹ suốt nhiều thập niên qua, và là một lựa chọn an toàn của đảng xanh thay vì phải tập trung truyền thông tranh cử cho một tên tuổi mới hơn.

Dù còn tới mười tám tháng nữa mới đến ngày bầu cử, một trận tái chiến Biden-Trump đã hiện hữu với rất ít ẩn số, có chăng sẽ là vấn đề sức khỏe của chính ông Biden, hoặc một màn lật đổ Trump đầy ngoạn mục của DeSantis. Màn tái đấu này sẽ chỉ càng tiếp tục phơi bày những chuyện bếp núc chính trị luộm thuộm của nước Mỹ. Người chiến thắng thực sự sẽ là những người được hưởng lợi từ một thế giới đa cực, nơi mà nước Mỹ không còn là thế lực dẫn đầu, và trật tự chính trị trong quan hệ quốc tế hơn ba thập kỉ qua bắt đầu được viết lại.