Một chút trải nghiệm cá nhân của người từng bị bắt nạt

Khi chuẩn bị viết về chủ đề này, mình đã đắn đo vô cùng. 
Là một đứa không viết bao giờ, trước hết mình có nỗi sợ bị đánh giá. Mình không giỏi viết lách - lỡ người đọc thấy không hay thì sao? 
Thế rồi nỗi sợ không biết cách xử lý một chủ đề nhạy cảm. Nhớ hồi Giang ơi chia sẻ về quá khứ bị bắt nạt, làm nổi dậy hai luồng sóng ý kiến từ công chúng - một luồng thông cảm, luồng còn lại cho rằng Giang phản ứng thái quá, cuộc sống hiện tại của Giang đủ hạnh phúc rồi - sao còn phải “ăn mày quá khứ"?
Đúng. Sao phải nhìn lại chuyện đã qua, trong khi có thể tập trung sống tốt ở hiện tại? Cũng là câu hỏi mình tự hỏi bản thân khi chọn viết về chủ đề này. 
Thứ nhất, có lẽ bởi vì hành động bắt nạt đã kết thúc trong quá khứ, nhưng những dư chấn và tổn thương thì vẫn ở lại. Nếu phải dùng ngữ pháp tiếng Anh để nói về trải nghiệm bị bắt nạt thì mình sẽ chọn thì hiện tại tiếp diễn (present perfect): I’ve been bullied, chứ không phải là I was bullied
Cái “có lẽ” thứ hai là, phải một thời gian sau khi bị bắt nạt, mình mới ý thức được chuyện mình trải qua là bắt nạt. Ngay tại lúc sự việc diễn ra, quay cuồng vì bị quay lưng, ghẻ lạnh, chống chọi với những lời thao túng tâm lý, đổ lỗi và nói xấu từ đối phương, mình đã không có một cái đầu lạnh để nhận ra hành vi bắt nạt. Chưa kể, mình còn thiếu kiến thức, không dám chia sẻ với người lớn chuyện xảy ra. 
Ở thời điểm đó, mình đã không nhận ra rằng: sự đối xử mình nhận được là bất công, và không như kẻ bắt nạt muốn mình nghĩ, lỗi không phải hoàn toàn đến từ phía mình. Mình đã không ngờ được rằng, hậu quả của bắt nạt là những cảm xúc tổn thương sâu sắc, là sự tự ti, luôn nghi ngờ giá trị của bản thân, là cơ chế tự vệ luôn trong chế độ bật sẵn và nhiều mô típ hành vi không lành mạnh khác, gây ảnh hưởng tới những mối quan hệ sau này của mình. 
Tất nhiên, sự ý thức rằng mình đã bị bắt nạt kia không đem lại chút thanh thản nào cho tâm hồn mình, nếu không muốn nói là còn khiến mình cảm thấy cay đắng trong thời gian dài. Cay đắng vì thấy thương thân, cay đắng vì không đủ dũng cảm để đối mặt và thách thức kẻ bắt nạt, vì có những người biết chuyện xảy ra với mình nhưng đã lựa chọn im lặng thay, và vì giá như lúc đó mình tìm được ai đó lắng nghe, giúp đỡ
Từ lúc ý thức được mình bị bắt nạt, mình đã mất một thời gian dài tìm cách chữa lành, nhưng đó là cả hành trình gian nan. Thành tích mình đạt được trong cuộc sống, những đặc quyền đặc ân, tưởng chừng là không bao giờ đủ để mình vực lại lòng tự trọng hay chống lại tiếng nói hạ thấp bản thân ở trong đầu. Đã có lúc cuộc sống tưởng chừng đang ở thời điểm đen tối nhất của nó, và mình cảm giác như mọi nỗ lực, cố gắng của mình đều trở về con số 0. 
Thời gian có thực sự chữa lành tất cả không? Hay mình phải hỏi lại là: thời gian có chữa lành một chút nào không, chứ đừng nói là tất cả. 
Khi viết bài này, mình không định “ăn mày quá khứ”. Mình tin rằng ở một góc độ nào đó, Giang ơi hay bất cứ ai từng bị bắt nạt và chọn lên tiếng về vấn đề bắt nạt cũng vậy. Để có thể bước tiếp, chúng mình đều phải học cách có cái nhìn chấp nhận hơn với chuyện đã xảy ra, tha thứ cho người đã làm mình tổn thương, và tha thứ cho bản thân vì đã để mình bị tổn thương. Nhưng vẫn sẽ luôn có hai chữ giá như ở đâu đó trong đầu. Với một số người, có thể thời gian chẳng bao giờ làm nhẹ bớt gánh nặng của ký ức. Cuộc sống cứ thế tiếp diễn. Cơ thể, hình hài ta lớn lên, nhưng sâu bên trong ta vẫn là một đứa trẻ ôm những tổn thương. 

Bắt nạt: Làm thế nào để ta ứng xử tốt hơn với bản thân và với người khác?

Trước khi mình quyết định viết bài này, có một người em mình rất yêu quý kể với mình rằng em bị bắt nạt. Mặc kệ mọi sự lo lắng từ mình và gia đình, em quyết định sẽ chọn phương án đối phó một cách thụ động và lờ kẻ bắt nạt đi. Em cũng nói, rất có khả năng kẻ đó sẽ không để cho em yên và tiếp tục quấy nhiễu cuộc sống của em. Tuy nhiên, em cũng may mắn hơn một số người khác khi có gia đình và bạn bè tin cậy để chia sẻ và cho lời khuyên, và mình cũng rất hi vọng khi em báo cáo vấn đề này lên với thầy cô, nhà trường, họ sẽ hỗ trợ em và can thiệp kịp thời. 
Tuy nhiên, không phải ai cũng ở trong hoàn cảnh được lựa chọn phương án đối phó như em, hoặc chưa chắc họ đã có sự trợ giúp cần thiết để xử lý tình huống hiệu quả. Ngoài ra, bắt nạt là hành vi không chỉ tồn tại ở trường học (như trong tình huống của mình và em mình) mà còn ở nơi công sở, trong một nhóm cộng đồng, hoặc thậm chí là ngay cả trong một mối quan hệ chỉ có 2 người. 
Nếu bạn nghĩ có khả năng bạn đang bị bắt nạt, mình nghĩ điều đầu tiên bạn nên cân nhắc làm là đừng chịu đựng hay giữ chuyện bị bắt nạt cho riêng mình. Hãy thử xem xung quanh bạn có ai đáng tin cậy để bạn chia sẻ và sẵn sàng lắng nghe, giúp đỡ bạn hay không. Dù người lớn và người có thẩm quyền, nhất là trong môi trường trường học và nơi làm việc, nên chịu một phần lớn trách nhiệm trong việc ngăn chặn, giảm thiểu và can thiệp hành vi bắt nạt, cá nhân người bị bắt nạt cũng có thể tự bảo vệ bản thân, trước hết bằng việc nhận diện những hành vi từ kẻ bắt nạt như: 
1. Thao túng tâm lý, đổ lỗi và hạ thấp giá trị của bạn, 
2. Cô lập bạn, tìm cách lôi kéo những người khác đứng về phía họ để đối lập vị thế “đúng” của họ và “sai” của bạn,
3. Phát tán, lan truyền những lời nói xấu, thông tin không đúng sự thật, hoặc hình ảnh, hội thoại riêng tư của bạn với người khác nhằm hạ thấp danh dự của bạn, 
4. Nguy hiểm hơn là họ có hành vi quấy rối, bạo lực ảnh hưởng trực tiếp tới sức khoẻ và tính mạng của bạn.   
Nếu bạn là người đang chứng kiến người khác bị bắt nạt, trước hết hãy xem có điều gì đang ngăn bạn giúp đỡ họ: 
1. Bạn cảm thấy không đủ quen biết/thân thiết, vì thế nên không có trách nhiệm giúp đỡ? 
2. Bạn biết kẻ bắt nạt, vì thế sợ ảnh hưởng tới mối quan hệ hai bên hoặc sợ bị “trả đũa”? 
3. Bạn cảm thấy câu chuyện của người đang có quyền lực, vị thế xã hội lớn hơn trong tình huống này, khả năng cao là kẻ bắt nạt, thuyết phục/đáng tin hơn? 
Dù là bất cứ lý do nào, khi đưa ra quyết định có giúp nên ai đó đang có khả năng bị bắt nạt hay không, bạn có thể: 
1. Cân nhắc nhiều yếu tố, bao gồm khả năng bạn có thể giúp đỡ người bị bắt nạt, mức độ cần thiết của việc giúp đỡ, lợi ích đến từ việc giúp đỡ. 
2. Thử tìm cách đánh giá câu chuyện từ nhiều phía của cả người bắt nạt và người bị bắt nạt. Tất nhiên, bạn có thể nói chuyện và nghe ngóng từ nhiều người để có cái nhìn đa chiều, nhưng cho đến cuối ngày, bạn vẫn nên có suy nghĩ và quan điểm độc lập của riêng mình. 
3. Cần hiểu rằng có thể người đi bắt nạt và người bị bắt nạt đều có một phần lỗi, có thể mối quan hệ và xung đột của họ phức tạp vượt ngoài khả năng đánh giá của bạn, nhưng khi một người đang có xu hướng bị hại, và người còn lại có xu hướng lạm dụng quyền lực, gây tổn thương và ảnh hưởng tiêu cực lên người kia, nếu vẫn có 1% bạn giúp được người bị hại, hãy cân nhắc tìm cách giúp họ. 
4. Nếu bạn nghĩ “một cây làm chẳng nên non" - một mình bạn chẳng đủ sức giúp ai, hãy thử xem ba, bốn cây có tạo nên sự khác biệt không? Liệu có ai trong tình huống này bạn có thể chia sẻ, xin lời khuyên, hoặc cùng họ can thiệp tình huống không? 
Tất nhiên, đôi khi ranh giới giữa người đi bắt nạt và người bị bắt nạt không rõ ràng. Bản thân người đi bắt nạt có thể là nạn nhân của một mối quan hệ hoặc môi trường độc hại nào đó khác. Cũng có thể họ chẳng gặp vấn đề hay khó khăn nào hết - chỉ đơn giản là họ bắt nạt người khác mà thôi. Việc giúp đỡ toàn diện ở đây có lẽ sẽ là giúp đỡ cả người bị tổn thương, lẫn người đang có hành vi làm tổn thương người khác: Xem câu chuyện của họ là gì, và nguyên nhân nào dẫn đến tình huống và hành vi bắt nạt.
Photo by <a href="https://unsplash.com/@roadahead_2223?utm_source=unsplash&amp;utm_medium=referral&amp;utm_content=creditCopyText">Road Ahead</a> on <a href="https://unsplash.com/photos/XUdthBA01CM?utm_source=unsplash&amp;utm_medium=referral&amp;utm_content=creditCopyText">Unsplash</a>
Photo by Road Ahead on Unsplash

Tạm kết

Nếu như không phải vì chứng kiến người mình thương yêu là nạn nhân của bắt nạt thì có lẽ mình đã không đủ động lực để chắp bút bài viết này.
Ngoài ra, mình nghĩ không phải người nào lựa chọn nói về một tổn thương sâu sắc họ trải qua trong cuộc sống cũng đã đủ vững vàng, hoàn toàn vượt qua tổn thương đó. Mình cũng vậy. Nhiều năm sau khi bị bắt nạt, giờ đây mình đang ở một vị trí an toàn hơn để kể về trải nghiệm của bản thân, thậm chí còn muốn giúp người khác.
Nhưng mình nghĩ, còn xa lắm ngày mà mình hoàn toàn không còn một mảy may cảm xúc nào khi nghĩ về chuyện đã qua. Bị bắt nạt có khiến mình trưởng thành và cứng rắn lên không? Có chứ, nhưng mình nghĩ rằng mình vẫn có thể trưởng thành và cứng rắn mà không cần phải trải qua tổn thương như vậy. Và mình cũng mong rằng, trong một tương lai lý tưởng siêu phàm nào đó, không ai phải lớn lên từ bắt nạt nữa.