Bàn về "Shortnews cảnh báo" được sản xuất cho giới trẻ

Xin chào mọi người, đây là lần đầu tiên mình có một bài viết chia sẻ góc nhìn chủ quan của bản thân trên Spiderum và mình vừa có nảy ra một suy nghĩ mới về Short news sau khi lân la trên các trang Youtube thuộc quản lý của các nhà đài chính thống.

Thật ra, sau một giai đoạn mà nhà nhà đều đã có lần đầu tiên tiêu thụ Short content thì không thể phủ nhận được những tiện ích mà những Tiktok, Youtube Short hay Facebook Reels mang đến cho chúng ta. Nó tiết kiệm thời gian, bắt mắt và đầy sự sáng tạo mới lạ mà trước đây rất ít khi chúng ta thấy được trên TV. Thế nhưng, nhiều tiếng nói đã được cất lên nhằm cảnh báo cho chúng ta về những tác hại của chúng đến khả năng tập trung, năng lực tư duy của chính chúng ta và cũng có nhiều nghiên cứu đã được thực hiện đã có những kết luận chung về tác hại của Short content. Theo Shiehoff (2023), người dùng Tiktok tần suất cao tự báo cáo lại rằng họ cảm thấy rất khó khăn trong việc ngăn chặn những suy nghĩ làm mất tập trung công việc hiện tại hơn người dùng Tiktok tần suất thấp. Những cá nhân có mức độ đa nhiệm trong tiêu thụ nội dung trên nhiều phương tiện cao hơn sẽ dễ bị phân tâm hơn (Parry & le Roux, 2021). Hai kết luận này khá giống với trường hợp nhiều người trẻ tiêu thụ nhiều video ngắn một cách liên tục mà còn nhiều clip với nội dung khác nhau trong một khoảng thời gian ngắn chừng vài phút với tần suất mà phải đánh giá nó như là một thói quen xấu khi có thể làm giảm khả năng tập trung vào một nội dung cụ thể. Thêm vào đó, mình còn quan ngại nếu như việc này vẫn tiếp tục thì có khả năng nhiều bạn trẻ hình thành thói quen ngại kiểm chứng thông tin bằng những nội dung dài hơn, đầy đủ hơn, đa chiều hơn,...

Giờ hãy quay trở lại với nội dung cần bàn là Shortnews, vì sao đây có thể sẽ là một vấn đề đáng quan tâm? Những video loại này thường chỉ có thời lượng khá ngắn tầm 1-3 phút nên yêu cầu sự chuẩn bị về kịch bản, thời gian, nội dung, ý kiến tham khảo khá ít nên người sáng tạo nội dung này có xu hướng trích dẫn, tham khảo từ các nguồn thông tin khác ít hơn là những người sáng tạo nội dung có thời lượng dài hơn, chất lượng hơn nên sự khách quan hay đa chiều từ chúng khó đảm bảo.

Điều này còn tệ hơn khi những Shortnews được sản xuất mà gắn mác là cảnh báo tác hại của một hiện trạng nào đó đến giới trẻ từ những kênh thông tin, thời sự chính thống. Những vấn nạn về học đường, thói quen thức khuya, chơi game, giảm cân cấp tốc...được cảnh báo bằng những Shortnews mà không có số liệu thống kê, không có trích dẫn từ những nghiên cứu đã được công bố mà chỉ có phỏng vấn đúng 1 chuyên gia hoặc phỏng vấn đúng vài ba bạn sinh viên thì theo mình dù chúng có được sản xuất từ những kênh chính thống thì cũng không đáng tin. Có những bài viết ngắn, video không thèm trích dẫn từ nguồn nào cả mà chỉ có mỗi quan điểm chủ quan mà kêu gọi mọi người hãy dừng cái này, hãy dừng cái kia.

Những thủ thuật giật tít bằng cái title có các từ khóa như "Ẩn họa", "Độc hại", "Mối nguy" rồi quay phim, chụp hình che che xóa xóa một số nạn nhân ngày càng gây nên những cảm xúc hoang mang, lo sợ cho khán, thính giả dẫn đến những phản ứng cực đoan hơn từ những bậc phụ huynh như cấm đoán mà bỏ qua bước trò chuyện, chia sẻ thẳng thắn với nhau. Mình có cảm giác phụ huynh hay những bạn trẻ không thuộc dạng bị liệt vào phần mô tả của các Shortnews kể trên bị hù dọa hơn là được cảnh báo bằng những hình ảnh che che, mờ mờ, xóa xóa làm mất đi năng lực suy xét bình tĩnh để tìm giải pháp.

Nếu như ta cứ tiếp tục tiêu thụ những nội dung như thế này mà không tự chất vấn về độ đáng tin của chúng hay tìm những nguồn thông tin khác để kiểm chứng thì thua. Mất tập trung đã là một chuyện rồi mà giờ đây mình còn bị hù và bị dắt mũi nữa thì chán chả muốn nói.

Vậy thì có cách nào để giải quyết nó không?

Mình cần phải làm rõ là mình không có đủ tư cách hay thẩm quyền để yêu cầu mọi người hãy ngưng việc đó lại thì đây là quyền tự do cá nhân nhưng mà chúng ta nên có một tiêu chuẩn cao hơn cho những content này về mặt thời lượng, tính đa chiều, và chỉ nên coi hết 1 cái rồi mới chuyển. Từ đây, khi yêu cầu từ phía khán, thính giả cao hơn rồi thì những nhà sản xuất nội dung sẽ tự giác thay đổi sản phẩm của mình, họ sẽ trích dẫn nhiều hơn, phỏng vấn nhiều chuyên gia hơn, thu thập số liệu từ các nguồn khác đầy đủ hơn.

Và đây là quan điểm mình muốn chia sẻ về "Shortnews cảnh báo". Cảm ơn bạn vì đã đọc bài viết này.

Tài liệu tham khảo:

Parry, D. A., & le Roux, D. B. (2021). “Cognitive control in media multitaskers” ten years on: A meta-analysis. Cyberpsychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace, 15(2).

Siehoff, R.V.S. (2023). "The effect of TikTok exposure on young adults' sustained attention span and the comprehension of information in digital texts and videos.". Retrieved September 03, 2023, from