Ngày đầu tiên nghĩ về Vòng tròn chia sẻ, cái tên hiện lên nhanh nhất trong chúng mình là "Mệt". Chúng mình muốn bình thường hóa cảm giác đó, thừa nhận rằng gánh nặng của người hỗ trợ là có thật.
Ban đầu, chúng mình muốn chào đón đến vòng tròn những người làm nghề hỗ trợ chính thức, như nhà trị liệu, giáo viên, chuyên viên tâm lý, bác sĩ, người vận động chính sách, công tác xã hội... Bởi khi là người hỗ trợ 'được trả lương', ta thường tin rằng mình phải luôn 'chuyên nghiệp'. Mà sự chuyên nghiệp thường kéo theo một kỳ vọng hay mặc định về chuyện luôn vững vàng, luôn bình tĩnh, luôn có mặt.

Thế nhưng sự thật là, đôi khi ta vẫn có mặt nhưng lại không còn gì để cho đi.

Trong các nghiên cứu tìm hiểu về kiệt sức lòng trắc ẩn, một số nhà trị liệu đã chia sẻ:
“Tôi thở dài hoặc đảo mắt trong lòng, nhưng tôi không nói ra. Tôi tỏ vẻ bận rộn để che giấu sự thật với người đối diện rằng tôi chẳng còn một chút năng lượng nào nữa” (Harling và cs., 2020, tr.8)
“Tôi giống như một hồn ma vào cuối ngày... Sau đó, bạn biết đấy, khi người khác chia sẻ với bạn điều gì đó, bạn như là: 'Tôi rất muốn có thể thấu hiểu những gì bạn nói và tôi muốn cho bạn thấy điều đó, nhưng thực sự là tôi chẳng còn gì nữa, chiếc bình của tôi đã cạn rồi'... Cảm giác như càng nhiều cấp độ đồng cảm trong phòng trị liệu, thì chúng càng trở nên khô cạn hơn trong các mối quan hệ cá nhân' (Clarke & cs., 2020, tr.7).
“Một trong những điều mà tôi nhớ là khi lái xe đi làm… tôi chỉ ước rằng hôm đó mình bị ốm hoặc bạn biết đấy, lốp xe của tôi bị hỏng hay gì đó để tôi không phải đến chỗ làm nữa" (Hammond và cộng sự, 2018, tr.7).
Thế nhưng văn hóa nghề thường không khuyến khích các nhà tâm lý học thừa nhận mình quá tải hay cần trị liệu:
“Tôi đã đề cập về điều đó với các đồng nghiệp, nhưng họ đều nói họ hiểu. Rằng tôi cứ bình thường thôi… Rằng chuyện đó xảy ra với tất cả chúng ta.” (Hammond và cộng sự, 2018, tr.7).
Các nhà hoạt động về công bằng xã hội và nhân quyền cũng được Goodwin và Pfaff (2001) miêu tả là những người lao động cảm xúc (emotional labour). Họ được đòi hỏi phải có một hiểu biết sâu sắc về những bối cảnh áp bức và đau khổ - điều mà một người bình thường dường như không thể hoặc né tránh. Những người kiệt sức trong quá trình dài lên tiếng, làm việc thường có xu hướng kết thúc bằng sự rút lui, mất nhiệt huyết, hay ‘nghỉ hưu’ và từ bỏ hoàn toàn (Chen & Gorski, 2015).
Ngay cả những người chăm sóc động vật, tiếp xúc hằng ngày với động vật bệ.nh tật, bị thương hay bỏ bê, cùng với việc an ủi người chủ vượt qua đau buồn cũng có thể tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm thần (Bartram & cs., 2009; Deacon & Brough, 2017).

Trên thực tế, chẳng cần làm nghề hỗ trợ, ta vẫn có thể đang nâng đỡ một ai đó.

WHO định nghĩa người chăm sóc không chính thức (informal caregivers) là những ai trong vòng tròn xã hội của người cần hỗ trợ - bạn đời, con cái, cha mẹ, người thân, bạn bè, hàng xóm - đang cung cấp sự chăm sóc mà không được tuyển dụng chính thức, không được trả lương, nằm ngoài bất kỳ hợp đồng lao động nào.
Có thể bạn đang giúp đỡ người khác trong các sinh hoạt cá nhân như giúp tắm rửa, mặc quần áo hoặc ăn uống. Có thể bạn đang chăm sóc ai đó về mặt y tế như nhắc uống thuốc, chăm sóc vết thương hoặc hỗ trợ vật lý trị liệu. Có thể bạn là điểm tựa cảm xúc của người khác thông qua việc lắng nghe, an ủi và giúp họ vượt qua căng thẳng. Hoặc bạn đang lo toan các việc hậu cần khác như đặt lịch hẹn, giải quyết giấy tờ, tài chính.
Dù chăm sóc ai đó là vai trò hằng ngày của bạn hay đó là một sự kiện bất ngờ và cấp tính (trong bối cảnh thiên tai, tai nan, bị thương, tan công, mất mát,…), vai trò này có thể mang ý nghĩa sâu sắc nhưng cũng đầy tính thách thức về mặt cảm xúc.
Bởi lựa chọn quan tâm và chăm sóc xuất phát từ tình yêu thương, sự trắc ẩn và lòng tử tế, vì vậy có thể ban đầu bạn không xem mình là người hỗ trợ. Và càng lâu dần, việc nói “Tôi mệt” và vạch ra các ranh giới lại càng trở nên khó hơn. Nhưng quan tâm là một hành trình tiêu hao và sẽ thật khó để tiếp tục quan tâm nếu chính bạn cũng thiếu hụt.
Đó là lí do tụi mình tạo ra Vòng tròn chia sẻ và mở rộng nó lần này. Nhân dịp cuối năm, chúng mình mời gọi những ai đang thấy mình ở vai trò hỗ trợ, dù chuyên nghiệp hay trong đời sống thường ngày, hãy đến và cùng chia sẻ với chúng mình. Tụi mình mong đây sẽ là không gian an toàn và ấm áp, nơi mỗi người có thể được lắng nghe, dù là bạn mang đến điều gì.
Kỹ năng nghề nghiệp Ngành Xã hội nhân văn Đương đầu với áp lực Tâm lý học thường ngày Tâm lý học chữa lành