Ba việc mình làm để HIỂU và YÊU BẢN THÂN hơn mỗi ngày

Cách đây 2 năm, mình bắt đầu viết về chủ đề Yêu bản thân trên trang blog cá nhân lythutrang.home.blog. Mình nhớ, đó là một trong những giai đoạn hoang mang nhất của tuổi 24, khi sức khỏe của mình khá yếu để đảm nhận những công việc áp lực nhưng tâm trí lại loay hoay kiếm tìm thử thách rồi tự trách mình sao chẳng thể thỏa mãn kỳ vọng về bản thân. Đó cũng là thời gian mình đầu tư thời gian và tiền bạc để tham gia các lớp học phát triển bản thân, học yoga và ăn uống healthy. Trên hành trình đó, mình nhận ra một số bài học nhỏ nên ghi lại để nhắc nhở bản thân và chia sẻ với mọi người vì biết đâu ai đó cũng đang cần. 

Bây giờ, khi mình khỏe hơn cả về thể chất lẫn tinh thần và thành công trong việc ném mình vào nỗi sợ để tự vùng vẫy và mở rộng giới hạn an toàn của bản thân, mình nung nấu ý định viết tiếp series này. 

Mỗi người sẽ có cách yêu bản thân khác nhau: Có người chọn đứng lên bảo vệ quyền lợi của bản thân mọi lúc. Có người chọn sống hài hòa với chính mình và môi trường xung quanh. Có người chọn tự thưởng cho mình những món đồ xinh xắn, từ quần áo, đồ trang điểm đến trang sức.

Có người chọn xả hơi bằng chuyến du lịch đến những miền xa. Có người chọn đối xử với chính mình như một nàng công chúa. Có người lại thích cảm giác được ngồi với chính mình thật thân tình như hai người bạn thân sau một ngày dài. 

Ở bất kỳ hình thức nào, “Yêu bản thân” luôn là một tình cảm đẹp mà ai cũng cần có trong đời. Vì sau cùng, người cam kết ở bên cạnh mình dù bất kỳ chuyện gì xảy ra, cũng là chính bản thân mình mà thôi. Mình không phổ quát cách yêu nào đúng hay sai. Mình chỉ muốn chúng mình lưu ý về cảm nhận bên trong mình khi thực hành Yêu bản thân: 

Bạn có sẵn sàng thấu hiểu một hành động hay trạng thái tiêu cực nào đó của chính mình?

Bạn có cảm thấy bao dung với chính mình mỗi khi mình không làm đúng theo kỳ vọng mình đặt ra? 

Bạn có dành thời gian ngồi xuống quan sát chính mình với sự tò mò? 

Bạn có khách quan nhìn nhận những điểm mạnh, thành tích của chính mình và dành cho mình những lời khen? 

Và chỉ có bạn mới nắm giữ câu trả lời cho những câu hỏi trên. Cũng chỉ có bạn mới đủ thông tuệ để tìm ra cách yêu bản thân bạn đúng đắn nhất. Bài viết của mình trong series “YÊU BẢN THÂN” là trải nghiệm của riêng mình và những điều mình nhận ra dựa trên kiến thức Healing Innerchild mình được học và đọc, kết hợp với các phương pháp khác như Tarot, Thiền,... Nếu bạn chưa biết bắt đầu “yêu bản thân” từ đâu, bạn có thể xem đây là nguồn tham khảo từ một người bạn đã và đang đi trên hành trình này. 

Nỗ lực xóa bỏ những tư tưởng và thói quen cũ không còn phù hợp như tự trách mình, cảm thấy mình không đủ tốt, luôn nghĩ “lỗi tại mình”,...

Và làm sao để Nỗ lực, Trau dồi và Kiên nhẫn? Dưới đây là một số cách thức mình đã và đang thực hành mỗi ngày để nuôi dưỡng tình yêu với chính mình. 

Người ta thường bảo: “Người ngoài nhìn vào câu chuyện luôn là người sáng suốt nhất.” Không phải lúc nào bên cạnh mình cũng có một người sáng suốt và khách quan để nghe mình tâm sự nên mình quyết định sẽ trở thành “người quan sát” của chính mình. 

Mối quan hệ nào cũng cần sự cam kết nhất định và mối quan hệ giữa mình cùng “người quan sát” cũng vậy. “Người quan sát” cần đảm bảo những nguyên tắc sau: 

- Cam kết ở bên mình mọi lúc, kể cả lúc vui hay buồn, tự hào hay thất vọng, thăng hay trầm,...

- Khoan hẵng đưa ra lời khuyên, nhiệm vụ của “Người quan sát” chỉ là quan sát thôi

- Thay vì chịu sự tri phối bởi ngoại cảnh, “Người quan sát” sẽ nhìn vào những cảm xúc sâu bên trong chủ thể

Bạn có thể tưởng tượng, khi trở thành “người quan sát”, bạn đang nhìn câu chuyện của chính mình ở ngôi thứ ba như một khán giả xem một bộ phim hay đọc một cuốn truyện với những tình tiết sống động. 

Khi đó, chủ thể trong câu chuyện sẽ thay đổi: 

Thay vì “Ôi tôi thật đen đủi, mọi thứ đều đang chống lại tôi”, dưới góc nhìn của người quan sát sẽ là “Một phần bên trong Trang đang cảm thấy buồn và thật vọng vì hôm nay mọi việc không diễn ra theo ý mình muốn. Một phần khác cảm thấy bất lực vì suy nghĩ “mọi thứ đang chống lại mình”.

Cảm xúc như những đám mây. Ngay khi mình nhận diện và gọi tên được chúng, chúng sẽ trôi đi. Đặt mình ở vị trí “Người quan sát” giúp mình gọi tên chính xác được cảm xúc bên trong mình như “buồn”, “thất vọng”, “bất lực”,... Cảm xúc tiêu cực như em bé đang kêu gào đòi sự chú ý. Gọi tên cảm xúc như một sự công nhận rằng cảm xúc có tồn tại: “À, tớ biết cậu đang ở đấy.” Khi đó, cảm xúc dịu xuống. 

Trạng thái trực quan nhất về “người quan sát” mà chắc hẳn ai cũng từng trải nghiệm, là khi xem một bộ phim. Mình ở vị trí “người xem” và quan sát các tình tiết và cách phản ứng, cảm xúc và hành động của các nhân vật trong bộ phim. Khi đó, bản thân chúng mình ý thức được rằng, những cảm xúc, hành động, suy nghĩ là của các nhân vật trong phim, không phải của bạn. Mình cũng hiểu rằng, những sự kiện xảy ra là với các nhân vật, không phải với mình. Và mình cũng dễ dàng hy vọng rằng “Các nhân vật chính sẽ luôn tìm ra cách giải quyết và đi đến kết cục viên mãn nhất”, vì họ là nhân vật chính. 

Nếu ta quan sát mọi việc, cảm xúc, suy nghĩ xảy ra quanh ta dưới góc nhìn của “người quan sát” như cách ta xem phim, ta có thể tách mình ra khỏi sự việc, cảm xúc, suy nghĩ này. Mình học được cách đặt mình vào vai trò “người quan sát” lần đầu tiên trong khái niệm “quan sát tách rời” của thiền quán. Theo đó, với mỗi cảm xúc, suy nghĩ hay hình ảnh hiện lên trong tâm trí, ta chỉ cần ghi nhận mà không suy nghĩ diễn, không phán xét. Và ta biết cảm xúc, suy nghĩ hay hình ảnh sẽ đến rồi đi. Hay nói cách khác, ta để những cảm xúc, suy nghĩ, hình ảnh đi qua ta mà không dính mắc. 

Mình thường tự đưa bản thân vào vai trò của “người quan sát” khi thực hiện hai bước sau: 

Bước 1: Gọi tên cảm xúc, suy nghĩ của mình tại thời điểm xảy ra sự kiện theo cấu trúc “Một phần bên trong tôi cảm thấy [tính từ chỉ cảm xúc/ cảm giác]”

Bước 2: Tự nhủ “Tôi biết tôi đang có cảm xúc/ suy nghĩ này. Nhưng tôi không đánh đồng bản thân tôi với cảm xúc/ suy nghĩ đó.” 

Ví dụ, công việc fulltime hiện tại của mình là làm copywriter cho một agency marketing, đồng nghĩa với việc, có những khoảng thời gian mình sẽ phải đối mặt với khối lượng công việc rất lớn và chịu áp lực từ yêu cầu của khách hàng. Những lúc cảm thấy thất vọng hay nghi ngờ năng lực bản thân, mình tự nhủ “Tôi ghi nhận rằng một phần bên trong tôi đang cảm thấy thất vọng, phần khác đang cảm thấy nghi ngờ. Nhưng tôi không đánh đồng bản thân tôi với sự tuyệt vọng và nghi ngờ đó.”

Trong một số trường hợp, chúng mình chỉ cần thực hành bước 1 - Gọi tên cảm xúc, suy nghĩ ngay tại thời điểm xảy ra sự việc là đã có thể bình tĩnh hơn rất nhiều rồi. Mình thường quán tưởng mỗi cảm xúc, dù tích cực hay tiêu cực đều như những đứa trẻ. Chúng làm đủ mọi việc để gây sự chú ý. Và khi mình ghi nhận sự xuất hiện của chúng, có thể những cảm xúc hay suy nghĩ này chưa biến mất ngay nhưng chúng sẽ phần nào dịu lại vì đã đạt được mục tiêu “khiến cho chúng mình chú ý tới chúng.”

Sử dụng cấu trúc “Một phần bên trong…”: Trong bộ phim Inside out, mỗi cảm xúc dù là tiêu cực hay tích cực thì đều có một tên gọi và đặc điểm nhận dạng khác nhau: Joy (Niềm vui), Sadness (Nỗi buồn), Disgust (Chán ghét), Fear (Sợ hãi), Anger (Tức giận). Tất cả đều tồn tại bên trong chủ thể là cô bé Riley. Chúng chỉ là 5 trong số vô vàn cảm xúc xuất hiện bên trong ta mỗi ngày. Việc gọi “một phần bên trong…” không chỉ giúp ta ghi nhận được hết cảm xúc, suy nghĩ tại cùng thời điểm mà còn tách cảm xúc, suy nghĩ đó khỏi ta. Ai cũng có cảm xúc, suy nghĩ, nhưng ta sẽ không để chúng định nghĩa ta. 

Một số người chưa quen quan sát và ghi nhận cảm xúc của chính mình, việc thực hành có thể sẽ khó khăn. Thay vì việc nói hoặc thiền, bạn có thể bắt đầu với việc viết ra theo các bước như trên. 

Mình được nghe về 3 thể Thân - Tâm - Trí tồn tại trong một con người lần đầu tiên ở khóa Thiền An Vui. Muốn có một bản thể khỏe mạnh, cả 3 thể cần được chăm sóc và tưới tẩm thường xuyên và “đều tay”. 

Suốt những năm phổ thông, mình tập trung tối đa năng lượng của việc học hành, phát triển Trí ở mức cao nhất trong khả năng mình có thể. Mình thức khuya, không ngủ đủ giấc, vừa ăn xong đã học ngay, uống cà phê triền miên. Mình đạt được một số thành tích, nhưng kèm theo đó là đau dạ dày nặng và căng thẳng kéo dài. Vài năm trở lại đây, mình đầu tư phát triển sức khỏe thể chất và tinh thần bên cạnh việc dành thời gian cho công việc, học tập. Mình làm việc tập trung hơn, ít khi bị cơn đau dạ dày và mất ngủ làm phiền.

Mình xem Thân (Cơ thể), Tâm (Cảm xúc) và Trí (Tư duy, Khả năng phân tích) như một chiếc kiềng 3 chân vậy. Chỉ cần thiếu một trụ, mình sẽ lung lay ngay lập tức. 

Khi mình down-mood, cơ thể đã được thiết lập những thói quen lành mạnh trước đó sẽ tự động thực hiện nhiệm vụ chăm sóc thể chất như vệ sinh cá nhân, ăn ngủ đúng giờ, skincare, mặc đồ gọn gàng,... 

Khi mình cảm thấy sức khỏe hao hụt, mình sẽ chủ động tìm kiếm cách nâng cao thể chất như cải thiện chất lượng giấc ngủ, uống vitamin, chọn loại dưỡng da phù hợp,... 

Khi mình tự nhận thấy cần đầu tư nhiều thời gian cho công việc trong một giai đoạn nhất định, sức khỏe thể chất và tinh thần vốn được tưới tẩm kỹ trước đó giúp mình làm việc với sự điềm tĩnh và tỉnh táo nhất. 

3 trụ Thân - Tâm - Trí bổ trợ và “neo giữ” lẫn nhau như 3 người bạn cùng dìu nhau qua những “thăng trầm”. Nếu một trong ba trụ khuỵu ngã, hai trụ còn lại sẽ nâng đỡ để cả ba cùng bước tiếp. 

Một lần, sau buổi talkshow chia sẻ về hành trình phát triển bản thân ở công ty cũ, có bạn hỏi mình rằng, có những ngày chán đến độ không muốn làm gì, không màng ăn uống, tập thể dục như ngày thường thì phải làm sao? Mình đáp rằng, ít nhất hãy cố gắng cầm điện thoại lên và đặt cho mình một món ăn thật ngon và ấm. Khi cả Thân, Tâm, Trí đều cảm thấy không ổn, thứ duy nhất neo mình lại là sức khỏe vật lý và Thân cũng chính là yếu tố dễ tác động nhất. 

Ví dụ đơn giản mà có thể bạn đã từng nghe, vào những ngày tinh thần mỏi mệt, chỉ cần tập cardio 10 phút, tâm trạng của bạn sẽ khá hơn bởi việc tập thể dục giúp giải phóng endorphin, giảm căng thẳng. Hay việc “không bỏ bữa” và “ngủ đủ giấc” sẽ cung cấp đủ năng lượng cần thiết cho bạn để luôn minh mẫn và tỉnh táo khi làm việc. 

Mỗi người sẽ rút ra cho mình cách thức khác nhau để chăm sóc ba thể Thân - Tâm - Trí. Còn với mình, tất cả đều bắt đầu từ “Thói quen”. Ăn uống điều độ, tập thể dục, ngồi thiền, đọc sách hay học tập,... Mình cố gắng sắp xếp từng công việc theo timeline cụ thể và thực hiện mỗi ngày. Mình quan niệm rằng, khi mọi chuyện đang ổn theo đúng nghĩa của nó, mình sẽ dùng năng lượng và sự săn sóc để chăm chút cho bản thân mỗi ngày, cả về thể chất, tinh thần lẫn tâm trí. Mình xem mình là một người làm vườn cần mẫn: nhổ cỏ, cuốc đất, bón phân, chia luống, tưới tấm những hạt giống tích cực bên trong mình. Như một người nông dân thực thụ, mình đặt tâm đưa những hành động này thành thói quen lặp đi lặp lại mỗi ngày, bất kể ngày nắng hay ngày mưa, tâm trạng tốt hay không tốt, lúc mạnh khỏe hay có chút mệt mỏi. Mình rèn cho mình những thói quen nhỏ hằng ngày và khắt khe với bản thân một chút. Và khi có chuyện xảy đến, mình cảm thấy biết ơn phiên bản kỷ luật của chính mình trước kia vì đã chăm sóc khu vườn nội tâm của mình thật tốt, để mình luôn có một nơi an toàn để trở về sau bão giông. 

Mỗi chúng ta đều mang trong mình một số trạng thái cảm xúc không mong muốn như căng thẳng về tiền bạc (cả khi ít tiền lẫn khi nhiều tiền), dễ nổi cáu với mẹ, đau đầu khi mở laptop lên làm việc, sợ nghe/ gọi điện thoại trực tiếp,... Một số người chọn cách “dung túng” cho những cảm xúc/ hành động này. Số khác, có vẻ chiếm phần lớn, thì bài xích hoặc ghét bỏ hình ảnh của mình khi cảm xúc không mong muốn xảy đến. Dù chọn cách nào trong hai cách trên, cảm xúc đều chưa thực sự lành mạnh cho cảm xúc của ta. Nếu chọn cách một, cảm xúc/ hành động tiêu cực sẽ diễn ra thường xuyên, ảnh hưởng đến chính ta và người liên quan về mặt cảm xúc và cản trở ta đến với điều ta mong muốn. Nếu chọn cách hai, cảm xúc bị đè nén ngày này qua ngày khác, dễ dẫn đến bùng nổ vào thời điểm ta lơ là hoặc mất khả năng kiểm soát. 

Theo phương pháp Internal Family system (Gia đình nội tâm), cảm xúc/ hành động không mong muốn thực chất là một phần bên trong ta thể hiện ra thế giới bên ngoài nhằm bảo vệ ta khỏi điều gì đó. Đó là cách duy nhất mà nó biết và nó cho rằng là cách tốt nhất cho chính bản thân ta. Bạn có thể hình dung, phần cảm xúc/ hành động không mong muốn này như một đứa trẻ tìm mọi cách bảo vệ điều quan trọng với bạn ấy. Đứa trẻ loay hoay một mình, gào khóc, bực tức, cau có, thét ra lửa,... Dù mệt, dù cô đơn nhưng bạn ấy không biết làm cách nào khác. 

Nhìn dưới góc độ này, ta có thể giải phóng cảm xúc/ hành động không mong muốn bằng cách lắng nghe, yêu thương, thấu hiểu và cảm hóa nó. Chính bản thân ta, với nhận thức và khả năng của một người trưởng thành, hãy chỉ cho đứa trẻ cô đơn bên trong mình rằng: “Mình đủ sức bảo vệ bạn. Vẫn còn cách tốt hơn cho tình huống này. Hãy tin mình. Mình yêu bạn.”

Nếu bạn đã từng xem Kill me, Heal me (2015), hẳn bạn vẫn còn nhớ nhân vật Cha Do Huyn với bảy nhân cách của anh, trong đó, nhân cách Se Ki thường xuyên xuất hiện nhất, có xu hướng bạo lực và luôn gây gổ. Trong quá trình điều trị cùng bác sỹ, nữ chính Ri Jin, Do Huyn nhớ ra ký ức lần đầu tiên Se Ki xuất hiện là khi Do Huyn và Ri Jin bị mắc kẹt trong một đám cháy hồi còn nhỏ. Do Huyn, vốn là một cậu bé nhút nhát, đã bộ lộ phần mạnh mẽ và nổi loạn bên trong mình, sau này trở thành Se Ki, để cứu chính mình và Ri Jin thoát khỏi đám cháy. Và khi Do Huyn lớn lên, mỗi lúc gặp tình huống nguy hiểm tương tự vụ hỏa hoạn năm nào, Se Ki lại xuất hiện, chiếm quyền kiểm soát và bộc lộ tính cách nổi loạn, nhiều phen khiến Do Huyn rơi vào tình huống dở khóc dở cười. Dù hành động có kỳ lạ, không theo ý Do Huyn, nhưng Se Ki xuất hiện để bảo vệ Do Huyn, vì Se Ki sợ rằng Do Huyn sẽ gặp nguy hiểm như hồi bé. Se Ki không ý thức được rằng Do Huyn đã lớn và đủ sức bảo vệ bản thân nên Se Ki bảo vệ Do Huyn theo cách mà cậu cho là hiệu quả, và đó là cách duy nhất mà cậu biết. Qua ví dụ này, bạn có thể hình dung, Se Ki là ẩn dụ cho “cảm xúc/ hành động không mong muốn” trong mỗi chúng ta, luôn bộc phát trong một tình huống cụ thể; Do Huyn là phiên bản của chúng ta khi ở trạng thái quân bình. Cũng giống như nguyên nhân Se Ki xuất hiện, đằng sau mỗi cảm xúc/ hành động không mong muốn là một ký ức cần được giải phóng, một nỗi đau cần được xoa dịu, một phần bên trong ta cần được vỗ về. 

Hiểu được điều này, ta quan sát cảm xúc/ hành động của ta mà không phán xét, không trách cứ, không dằn vặt. Ta ghi nhận và tìm cách thấu hiểu, yêu thương, ôm ấp và giải phóng chính những nỗi đau ta đã gặp trong quá khứ. Bằng sự bao dung và thời gian, vết thương trong ta rồi sẽ lành lại. 

Đi từ điểm A đến điểm B, mỗi người sẽ có cho mình những lộ trình khác nhau tùy theo trải nghiệm và cảm quan cá nhân. Với mình, để từng bước trưởng thành và hạnh phúc hơn, 3 việc mình làm đầu tiên là: 

Mình cố gắng lồng ghép những hoạt động này vào thói quen hằng ngày. “Chữa lành” với mình không phải là việc có chuyện xảy ra mới làm, mà cần được thực hành thường xuyên, mỗi ngày. Về cách thức thực hiện cụ thể từng hoạt động, mình sẽ chia sẻ trong những bài viết tiếp theo nhaa. Cảm ơn bạn đã dành thời gian, tin tưởng và đồng hành.