Bài ca cây tre (竹の歌/ Take no Uta) - Lời thì Nhật, hồn thì Việt?

Dù là một người chưa tiếp cận đến văn hóa Nhật Bản, nhưng khi nghe lời bài hát, có lẽ vẫn hình dung ra một điều rất đỗi thân thương và quen thuộc - Cây tre. Đặc tính của chúng là dù "cúi mình trước gió" hay "trầm mình trước những trận mưa" thì cũng sẽ mãi mãi "không bao giờ bị khuất phục", "kiên cường" - Chúng có khác chi đang miêu tả con người Việt Nam ?

Người Nhật thường có một mối cảm tình đặc biệt với văn hóa Việt Nam. Đặc biệt trong những thập niên 70, 80, phong trào phản chiến, phản đối bạo lực lan rộng trong giới nghệ sĩ Nhật. Họ hướng về Việt Nam như là một đất nước đang oằn mình chịu nhiều đau thương chiến tranh. Nhật Bản bắt đầu có những giao lưu văn hóa với Việt Nam trên nhiều mặt, từ điện ảnh, văn học đến âm nhạc dân gian.

Miyuki Nakajima là một nữ nhạc sĩ, ca sĩ kiêm nhà thơ nổi tiếng của Nhật Bản. Nhiều thế hệ người Nhật lớn lên cùng nhạc của “nữ hoàng của lời ca” (言葉の女王) và bà vẫn tiếp tục phát hành album bền bỉ suốt hơn 40 năm qua. Trong các bài hát của mình, bà thường mang vào những hình ảnh đầy chất thơ, đậm triết lý phương Đông đến từ những nền văn hóa khác nhau, trong đó có cả Việt Nam.

Dù Miyuki Nakajima chưa bao giờ công bố rằng Bài Ca Cây Tre (竹の歌/ Take no Uta) là viết cho người Việt, nhưng xuyên suốt ca từ, người nghe vẫn mường tượng ra và ngầm nói với nhau Miyuki đang ẩn dụ hình dáng cây tre với con người và phụ nữ Việt.

Trong nhiều show diễn, Miyuki Nakajima khi trình diễn Bài Ca Cây Tre đã diện trên mình bộ áo dài Việt Nam hay bộ áo bà ba của người phụ nữ Nam bộ, đội trên đầu chiếc nón lá và mang lên sân khấu khung cảnh chợ nổi quen thuộc với những chiếc thuyền dập dìu giữa một rừng tre!

Hình ảnh người phụ nữ thanh lịch và nhỏ bé trong tà áo dài truyền thống đứng giữa sân khấu Nhật Bản, cất lên những giai điệu nhẹ nhàng mà kiên cường. "Take no Uta" không chỉ còn là một bài hát, mà đã trở thành một biểu tượng giao thoa văn hóa đầy cảm động.

Không khó để lý giải tại sao người Việt, khi lần đầu nghe Bài Ca Cây Tre, lại thấy âm vang quê hương của mình đâu trong đó, dù bài hát ấy được viết bằng tiếng Nhật, nhưng giờ đây "âm nhạc không còn biên giới". Cây tre trong văn hóa Việt ấy bước lên sân khấu Nhật Bản, khoác lên mình chất thơ của Miyuki Nakajima.

Nếu có lúc nào đó bạn cảm thấy mỏi mệt hay chênh vênh giữa cuộc sống, hãy thử nghe lại “Bài Ca Cây Tre nhé!