Nghe thì có vẻ như đùa nhưng thực sự tác hại của ải kỷ lớn hơn bạn tưởng. Cuộc sống của một người bị ái kỷ chứa rất nhiều mặt tối, lớn hơn rất nhiều so với một người bình thường. Và điều đáng sợ của ái kỷ nằm ở chỗ là ai trong chúng ta cũng có thể bị mắc phải bởi trong bản năng của chúng ta đã được chôn sẵn một "hạt giống" của nó rồi.
1. Đại khái thì "Ái Kỷ" là gì?
Ái kỷ hay tên chuyên môn là Narcissism chỉ “thói quen đánh giá quá cao bản thân, đặc biệt là về ngoại hình”. Tuỳ vào lĩnh vực được bàn luận mà ái kỷ có thể mang ý nghĩa và mức độ khác nhau. (Theo từ điển Oxford định nghĩa)
Vốn xuất phát từ thần thoại Hy Lạp với câu chuyện kể về chàng Narcissus. Anh chàng có dung mạo tuấn tú, nhưng lại không thể yêu ai. Một ngày nọ thấy bóng mình trên mặt nước, chàng đã say mê bản thân đến mức héo mòn.
Trong tâm lý học hành vi, ái kỷ có tên cụ thể là rối loạn nhân cách ái kỷ (Narcissistic Personality Disorder - NPD), được “một hình thức khuếch đại về bản thân trong trí tưởng tượng hoặc thể hiện qua hành vi, đòi hỏi người khác ca tụng và không có sự thấu cảm”.
2. Dấu hiệu của một người bị mắc chứng "Ái kỷ":
a. Người ái kỷ thường xuyên nói dối, phóng đại mọi chuyện:
Người ái kỷ có thể nói dối về mọi thứ, chứ không dừng lại ở những vấn đề cá nhân. Họ thêu dệt những câu chuyện theo hướng có lợi cho mình, mục đích là để bảo vệ hình ảnh thể hiện ra bên ngoài.
Khác với người bình thường sẽ cảm thấy ‘tim đập, chân run’ khi nói dối, thì người ái kỷ lại xem đây là điều giúp họ lấy lại bình tĩnh. Họ thừa hiểu rằng mình đang lừa bịp, nhưng lại không có đủ nhận thức về hậu quả của việc này.
b. Người ái kỷ thường không bao giờ nhận sai và dễ nổi nóng khi bị chỉ trích:
Những người ái kỷ vô cùng tự ti. Chính vì vậy, họ ngay lập tức nổi đoá với bất kỳ ai muốn chỉ trích họ. Cách họ phản ứng lại luôn là gây hấn thụ động hoặc công kích cá nhân chứ nhất quyết không chịu trách nhiệm cho sai lầm của mình.
Bạn có thể nói rằng họ là những cá nhân có cái tôi cao, thể hiện cái tôi một cách tiêu cực nhằm che dấu những bất ổn trong cảm xúc và sự mong manh trong tâm hồn, rào chắn tâm lý.
c. Người mắc chứng "Ái kỷ" thường cố gắng tạo ra một hình ảnh đẹp đẽ, sai sự thật về bản thân họ:
Dù tâm hồn mỏng manh, tâm lý không vững vàng nhưng người mắc chứng ái kỷ lại rất thích thể hiện bản thân mình đặc biệt, khác người. Yếu tố dẫn tới điều này là do:
Họ thèm khát sự chú ý, sự công nhận nhằm tìm kiếm cảm giác làm chủ , cảm giác đặc biệt giữa cuộc đời.
Họ tự ti, mỏng manh nên họ thèm khát việc tạo ra cho mình một khuôn mặt giả, một "cái tôi giả" (false-self) để cố gắng trấn an bản thân.
Hiện nay với độ phủ sóng của mạng xã hội đã khiến tình trạng này càng thêm nghiêm trọng, đặc biệt là trong giới trẻ (GenZ, Gen Alpha, thậm chí là cả Millenial).
Không dừng lại ở việc làm mọi thứ để gây sự chú ý trên mạng, người ái kỷ còn xem việc bắt nạt trực tuyến (cyberbullying) là một cách để thể hiện sức mạnh của mình.
c. Luôn cố gắng phá vỡ luật lệ, danh giới
Người ái kỷ thường phá vỡ luật lệ và chuẩn mực xã hội, chẳng hạn như chen hàng, vượt luật giao thông. Lý do cho việc này bởi họ tin mình đặc biệt và có quyền được ưu tiên.
Đây là một sự phiền toái, thậm chí là mối nguy hiểm, bạo loạn, mất an ninh trật tự đối với cộng đồng và chính người ái kỷ đó. Điển hình cho việc này ta có thể kể đến trường hợp một số người Mỹ không tuân thủ các biện pháp phòng chống COVID-19, họ hô hào việc không đeo khẩu trang là quyền cá nhân, không tuân thủ cách ly là quyền con người,... Hậu quả là số lượng người chết của Mỹ lúc đó tăng đột biến lên tới hàng triệu người, tốc độ lây lan đạt mức kỷ lục từ hàng thập kỷ trở lại đây.
d. Không có sự cảm thông và sẵn sàng lợi dụng người khác:
Dù luôn phủ định sai lầm của mình, người ái kỷ lại rất nhanh nhạy trong việc chỉ ra khuyết điểm hoặc đổ lỗi cho người khác. Người ái kỷ không phải là không thể thấu cảm, mà chỉ đơn giản rằng sự thấu cảm đó đã bị che lập đi bởi cái tôi của họ mất rồi.
Những người ái kỷ là bậc thầy trong việc thao túng và lợi dụng. Tất cả những việc họ làm, từ tỏ ra là mình 'biết tuốt', có khả năng lo toan mọi thứ, cho đến việc lựa chọn nghề nghiệp đều dẫn tới một mục đích là để điều khiển người khác và ép người khác phải thực hiện mưu đồ của mình.
3. Một người ái kỷ sống như thế nào?
Người ái kỷ thông thường sống một mình, không phải là họ không thể kết bạn mà là bởi họ chỉ quan tâm tới mình họ mà thôi.
Nếu người ái kỷ phát sinh một mối quan hệ với người khác thì nó chỉ có thể rơi vào hai kết cục dưới đây:
Một là người kia nhận ra sự ái kỷ của họ và rời đi
Hai là người ái kỷ lợi dụng người kia, người kia nhận ra và rời đi
Vì những điều này, người ái kỷ là người vô cùng cô đơn, đó là lý do tại sao họ cần phải tạo ra một hình tượng giả, một con người giả để thu hút sự chú ý. Bởi vì đó là nguồn động lực duy nhất khiến người ái kỷ sống tiếp.
Tuy nhiên có thể người ái kỷ không thể nhận thức được rằng vòng xoáy của sự chú ý là một vòng xoáy vô tận, một hố sâu không lối thoát. Bởi trên đời có một nghịch lý rằng bạn càng cố gắng gây ấn tượng, bạn càng bớt ấn tượng đi nhiều, và bạn càng tìm kiếm sự chú ý, bạn càng bị xa lánh nhiều hơn (lý thuyết về cách nghịch lý được dựa trên tâm lý học và một phần của định luận Murphy)
Như tôi đã nói ban đầu, ai trong chúng ta đều có thể bị mắc chứng ái kỷ nếu không cẩn thận. Hay tự nhận thức và trấn chỉnh tâm lý bản thân bạn ngay khi nhận ra những đặc điểm này.
Bài viết được tham khảo từ chủ đề cùng tên trên vietcetera
Ps: đây là bài thứ 2 về tâm lý học mà tôi viết, thực sự tâm lý học là một thứ rất hay và có thể áp dụng ngay trong cuộc sống. Nếu bạn chưa biết phải học, trau dồi thứ gì thì tôi khá là khuyến khích việc học tâm lý học, nó thực sự hay lắm. Bài viết được tham khảo từ chủ đề cùng tên trên vietcetera
Trung Nguyên
@Chung6btn
Tâm lý học
/tam-ly-hoc
Bài viết nổi bật khác
- Hot nhất
- Mới nhất