* Lược dịch từ “99 Ways to Leave Leviathan” (Link : https://fee.org/resources/99-ways-to-leave-leviathan/) của FEE (Tổ chức Giáo dục Kinh tế), một trang có rất nhiều tài liệu hay cả về kinh tế lẫn chính trị.
———————————————————————————————————–
1. Cho thuê phòng bạn (trong vài ngày) với Airbnb.com, một nền tảng kết nối peer to peer (ngang hàng, đồng đẳng, trực tiếp, không qua trung gian).
2. Thách thức độc quyền taxi nhà nước với Uber, Lyft..
3. Sử dụng tiền điện tử (cryptocurrency)
4. Gửi email bằng Bitmessage - các tin nhắn được mã hóa có thể gửi cho một hay nhiều người, hoặc Silent Circle giúp thực hiện các cuộc gọi riêng tư (tránh bị spy bởi NSA, FBI và các cơ quan nhà nước khác).
5. Sự suy tàn các quy định bản quyền của Youtube : bây giờ một cái MV của Miley Cyrus đăng vào bình minh thì tới lúc hoàng hôn nó đã được cover 1000 lần rồi. Cách sống mới là “piracy” = privacy + pirate. Không thể nhốt lồng một ý tưởng (hay một bài hát, video..)
6. Sử dụng máy in 3D để tự tạo mọi thứ - “Everyone is a maker, no one is regulated”.
7. Cá nhân hóa việc cho vay nợ (theo quy tắc peer to peer) : prosper.com và lendingclub.com, hãy quên đi những ngân hàng cồng kềnh.
8. Thẩm phán hay trọng tài cá nhân, online : net-art.com. Có mâu thuẫn hay vấn đề với ai không cần chui vào cái mớ rậm rạp của hệ thống pháp quyền nhà nước nữa.
9. Đảm bảo giao dịch online an toàn với Escrow.com - website xác nhận giao dịnh cho mua bán online.
10. Lướt web ẩn và không bị một cơ quan nào kiểm soát hay truy ra địa chỉ IP với trang web được mã hóa TorProject.org
11. Đừng để kiểm duyệt ngăn ý tưởng của mình tiếp cận với công chúng - làm blog, Tumblr, Wix, Medium, Weebly,.. rất nhiều các phương tiện khác nhau để biểu đạt ý kiến.
12. Ra nước ngoài ở - không thích sống ở chỗ nào đó thì đi chỗ khác thôi - tìm một nơi khí hậu, thuế, văn hóa,.. tốt hơn. Bạn có quyền được bỏ đi. VD : bạn có thể trở thành một “công dân điện tử” (e-resident) của Estonia với giá 61$, mở đường cho hình thức “Cư trú Số hóa” (digial Residency) trong tương lai.
12. Giáo dục tư và homeschooling - không thích con bạn học trường công thì hãy tìm nguồn khác. Nguồn và nội dung bài dạy (chủ yếu tiếng Anh) online rất nhiều. Cộng đồng cha mẹ cho con theo homeschooling cũng đang phát triển, có thể hợp tác với nhau. Giáo dục cần đi theo hướng đáp ứng nhu cầu con người hơn là các ưu tiên chính trị.
13. Sử dụng mạng xã hội cho mục đích chính trị, hoạt động xã hội, cả cộng đồng cùng lên án điều gì đó bất công từ nhà nước, xã hội.. : “desktop Democracy” !
14. Các tổ chức/ công ty tự quản, không cần thứ bậc/ sếp sòng để hoạt động (VD : Valve, Morning Star..)
15. Làm việc cho bất kì ai, tại bất kì đâu, vào bất cứ lúc nào, kết thúc khi muốn - freelancing, oDesk.com và cả trăm nền tảng nữa.
16. Thay vì ăn nhà hàng khi đi du lịch, hãy có một trải nghiệm kết hợp ẩm thực & văn hóa (cùng người bản địa) với EatWith.com (hiện mới chỉ xuất hiện ở các nước châu Âu).
17. Ở Mỹ và nhiều nước khác, việc quay phim cảnh sát/ công an được cho phép để đảm bảo họ thực hiện công việc có trách nhiệm hơn. Livestream để đảo bảo video vẫn còn đó trong trường hợp máy bạn bị đập !
18. Mã hóa (encrypt) mọi dữ liệu điện thoại để đảm bảo chính quyền không xem dữ liệu của bạn được. iOS8 của Apple đã làm được điều này.
19. Thương mại điện tử mua và bán online mọi thứ với openbazaar.org - một thị trường cho tất cả mọi người giống như “Con đường Tơ Lụa” thuở xưa ! (sử dụng bitcoin)
20. Từ bỏ Đại học truyền thống và đi theo các mô hình giáo dục khác - chẳng hạn như DiscoverPraxis.com - kết hợp học và làm vào chương trình 1 năm. (Một bài hay tham khảo : https://www.artofmanliness.com/articles/is-college-for-everyone-10-alternatives-to-the-traditional-4-year-college/)
21. Lumni.net chi trả cho việc học Đại học của bạn, bạn trả lại cho họ khi đã đi làm và có tiền lương - không phải một mô hình cho vay mà là một sự đầu tư.
22. Tham gia vào Creative Commons (CC) - tổ chức giúp các tác phẩm sáng tạo đến được với nhiều người mà không bị giới hạn bởi bản quyền, thúc đẩy tính cởi mở và cộng tác. “Goodbye censors” ! (chính tổ chức FEE viết bài này cũng đưa mọi nội dung của nó miễn phí truy cập không giới hạn).
———————————————————————————————————–
Mọi hệ thống đều có khiếm khuyết của nó - hãy tìm ra và khai thác để tạo ra cái gì đó mới mẻ, với nhiều tự do và độc lập hơn !

Cứ ghét nhà nước và cách vận hành của nó nếu bạn muốn, nhưng làm gì đó để khắc phục đòi hỏi ở chúng ta nhiều hơn việc thụ động chịu đựng.

99 cách chẳng mấy chốc sẽ là 99000 cách - đó là thách thức cho chính chúng ta, những công dân - đó là tương lai của chúng ta.

Hi vọng Việt Nam cũng sớm xuất hiện những mô hình này !