Trong bài viết này, chúng tôi sẽ khái quát về công việc sáng tác văn học và phê bình nghệ thuật trên báo chí. Gồm mấy ý: Tổng quan về văn nghệ và báo chí ở Việt Nam; đặc trưng, cách gửi bài

Bài viết này cắt ngang chuỗi series Văn Xuôi Thế Hệ Mới - mà mình viết trên Substack cộng với các tờ báo / trang web văn chương chính thống, nhân có một số độc giả hỏi. Mình đã cộng tác với báo chí khá nhiều, đôi khi đó là một nguồn thu nhập phụ, đôi khi là để network, giữ quan hệ, giữ mục cho các tờ. Về văn chương, mình thường viết phê bình văn học nhiều hơn là truyện ngắn.

MẤY ĐIỀU NGẮN GỌN CẦN LÀM RÕ TRƯỚC TIÊN

1. Việt Nam rất coi trọng văn chương. Điều này thể hiện trên báo chí văn học. Chữ Quốc Ngữ được phổ cập nhờ báo chí, và ngay thưở sơ khai, báo chí Việt Nam đã gắn liền với văn chương như một cú bắt tay định mệnh.
Hiện nay, có tới khoảng 70 tờ báo / tạp chí chính thức chuyên chỉ dành cho văn học nghệ thuật (mà văn học là ưu tiên), với mức nhuận bút không phải là không tốt (trung bình hiện nay là 800.000 VNĐ ~ 2 triệu / tác phẩm). Và có rất nhiều trang web văn chương được Bộ TTTT cấp phép.
Không tìm được một đất nước nào như chúng ta đâu.
2. Có nhiều thành kiến cho rằng báo chí chính thống chỉ chấp nhận một số đề tài tươi sáng, tuyên truyền... nhưng đây là hiểu lầm. Tuy rằng đúng là văn chương trên báo chí sẽ có các đặc trưng riêng, nhưng ở Việt Nam có rất nhiều tạp chí cực kì cởi mở với văn học. Viết & Đọc của NXB Hội Nhà Văn là một trong những tạp chí văn chương lớn nhất, danh giá bây giờ với chủ trương tôn trọng mọi thể nghiệm, mọi giọng điệu.
3. Gửi cộng tác báo chí không phải là cách duy nhất để bắt đầu sự nghiệp Creative Writing nói riêng, Personal Brand nói chung, nhưng là một cách hữu hiệu.
Cái này là bonus quan điểm thôi: Ta đừng bao giờ nghĩ báo chí đã hay sẽ chết vì mạng xã hội. Tờ báo, tạp chí, quyển sách sẽ luôn sống: nó là thứ nội dung có trách nhiệm của tập thể, in ra không sửa được. Nó có nhiều điểm mạnh và cũng còn tồn tại nhiều hạn chế. Nhưng nó sẽ không chết đâu. Ở Việt Nam, bất cứ tờ báo lớn nhỏ nào cũng luôn có người đọc tử tế.

VĂN NGHỆ TRÊN BÁO CHÍ Ở VIỆT NAM

Văn học nghệ thuật, nói vắn tắt là văn nghệ, là mục quan trọng trên mọi tờ báo, dẫu luôn không phải là mục nhiều views nhất. (Nhiều views nhất thì chắc phải là các mục có Anh trai vượt ngàn chông gai, Mono các thứ rồi). Nó quan trọng vì các yếu tố lịch sử, xã hội, và phần nữa là cũng quy tụ nhiều cây bút có tên tuổi, được xếp vào tầng lớp trí thức. Độc giả của các mục này hẳn nhiên cũng phải là người ham hiểu biết, có kiến văn nhất định
Báo chí ở Việt Nam được chia làm các tạp chí chuyên ngành và các tờ báo do các cơ quan chủ quản phát hành. Về văn nghệ, sẽ được chia như hình ảnh dưới đây.
Như vậy có thể thấy văn nghệ không chỉ có tạp chí riêng mà còn xuất hiện như một mục nhỏ trên các tờ báo đại chúng. Sau đây là một số đặc điểm chính:
Mỗi tỉnh đều có hội Liên hiệp văn học nghệ thuật. Bạn không nghe nhầm đâu: Đồng nghĩa với chúng ta có đến...64 tờ báo riêng về văn nghệ. Tất nhiên con số sẽ dao động, chẳng hạn như Tạp chí Cửa Biển của Hải Phòng đã đóng cửa gần một năm nay.
Lực lượng cộng tác trên các tờ này tương đối đông đảo, sôi động và kết nối chặt chẽ. Bạn nào yêu văn nghệ, thích sáng tác, thậm chí làm personal branding, thì đừng bỏ qua lĩnh vực này: vừa chính thống, vừa có bạn bè, network, vừa có nhuận bút, nhìn chung rất lợi.
Nhưng lực lượng sáng tác lúc thì thiếu lúc thì thừa: người làm thơ rất nhiều, nhưng viết văn, phê bình thì luôn thiếu. Cơ bản vì các cây bút trẻ ít được biết đến cách thức cộng tác, hoặc đã cộng tác rồi nhưng không giữ được nhịp độ.
Có những cây bút rất giỏi có thế sống rất sung túc đàng hoàng chỉ bằng cộng tác báo chí, họ rất chăm chỉ, kỷ luật, và nhạy cảm với các đề tài, có kiến thức sâu rộng trong văn học nghệ thuật và lifestyle tiêu biểu như nhà văn Tống Phước Bảo, Hiền Trang.

ĐIỂM QUA MỘT VÀI ẤN PHẨM CHUYÊN MÔN; CÁCH ĐẶT MUA & CÁCH CỘNG TÁC

Nói thật là có một vài tờ báo mình cũng không biết mua ở đâu, tuy nhiên thường ở bưu điện gần nhất khu vực của các bạn sẽ có. Bưu điện truyền thống luôn là nơi phát hành báo, tạp chí...
Để cộng tác với tạp chí, ngoài cách liên hệ chính thức như liệt kê dưới đây, việc liên hệ, tương tác trực tiếp với các biên tập viên là rất quan trọng. Bạn có thể tìm thấy thông tin ban biên tập trên các ẩn phẩm này, sau đó tìm họ qua facebook. Về nguyên tắc, chúng mình không thể công khai thông tin cá nhân của người khác.
Dưới đây là một vài ấn phẩm chuyên môn. Tất nhiên mình sẽ không liệt kê các tờ Tuổi Trẻ, Thanh Niên, Người Đô Thị… chúng ta có thể xem trên các sạp báo hoặc bản đọc điện tử. Mình sẽ dùng luôn hình ảnh mình có cho sinh động

Viết và Đọc

Đơn vị chủ quản: Nhà xuất bản Hội Nhà Văn.
Thời gian, mật độ ra báo: Xuất bản theo từng quý, mỗi năm bốn số chuyên đề mùa (xuân, hạ, thu, đông).
Cách thức liên hệ tòa soạn: Liên hệ qua email tại [email protected] hoặc số điện thoại (024) 3822.2135.
Trang web chính thức (trên này có ấn bản điện tử): nxbhoinhavan.vn​
Đánh giá: Đây là tạp chí chuyên môn có chất lượng cao nhất theo đánh giá của giới chuyên môn hiện tại. Sách rất dày, in ấn đẹp, trình bày hiện đại, đạt tiêu chuẩn của một magazine quốc tế
Nhuận bút cho truyện ~1 triệu - 1,3 triệu đồng, phê bình văn học từ 1,3 triệu ~ 1,5 triệu đồng.
Viết và Đọc rất dày dặn và có chất lượng in ấn cao cấp. Một tờ báo sang trọng
Thử xem menu bên trong nhé
Trang cuối truyện ngắn của mình. Truyện này sau đó được phát triển thành tiểu thuyết Ác Duyên: Duyên Khởi, với phần chấp bút của Rosie Nguyen, mới được tái bản. (Đọc ở đây)

Văn Nghệ Quân Đội

Đơn vị chủ quản: Tổng cục Chính trị Quân đội Nhân dân Việt Nam.
Thời gian, mật độ ra báo: Xuất bản 2 số mỗi tháng.
Cách thức liên hệ tòa soạn: Thông tin chi tiết có thể liên hệ qua các phương tiện truyền thông của tạp chí.
Trang web chính thức: vannghequandoi.com.vn​ (Hội Nhà Văn Việt Nam).
Nhuận bút cho truyện và phê bình văn học ~1 triệu
Mục lục một số Văn Nghệ Quân Đội tháng 3/2022. Trang 89 là một bài viết của mình

Văn Nghệ Công An

Đơn vị chủ quản: Bộ Công an.
Thời gian, mật độ ra báo: Tuần báo
Cách thức liên hệ tòa soạn: Văn Nghệ Công An Fanpage
Trang web chính thức: vnca.cand.com.vn

Thời Báo Văn Học Nghệ Thuật

Đơn vị chủ quản: Hội Nhà văn Việt Nam.
Thời gian, mật độ ra báo: Thông tin cụ thể cần được xác minh thêm từ nguồn chính thức.
Cách thức liên hệ tòa soạn: Thông qua Hội Nhà văn Việt Nam.
Trang web chính thức (có thể đặt báo qua đây): https://arttimes.vn/
Nhuận bút: Nhuận bút cho truyện và phê bình văn học ~1 triệu - 1,5 triệu VNĐ

Tạp chí Sông Hương

Đơn vị chủ quản: Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Thừa Thiên Huế.
Thời gian, mật độ ra báo: Xuất bản hàng tháng.
Cách thức liên hệ tòa soạn: Có thể liên hệ qua các thông tin liên lạc công bố trên tạp chí.
Nhuận bút cho truyện ~1 triệu đồng
Trang web chính thức: tapchisonghuong.com.vn​ (Hội Nhà Văn Việt Nam).

Tạp chí Văn nghệ Thái Nguyên

Đơn vị chủ quản: Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Thái Nguyên.
Thời gian, mật độ ra báo: Xuất bản hàng tháng
Cách thức liên hệ tòa soạn: Liên hệ qua Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Thái Nguyên.
Trang web chính thức: Thông tin chi tiết có thể được cập nhật trên các kênh thông tin của tỉnh.
Nhuận bút cho truyện 1 triệu 200k ~ 2 triệu đồng, đây là tạp chí văn nghệ được đánh giá cao về chế độ nhuận bút

ZZZReview

Chắc chúng ta không nên bỏ qua một vài trang web tư nhân chất lượng. ZZZ Review là một tạp chí trực tuyến độc lập, tập trung vào sách và việc đọc, được viết bằng tiếng Việt cho độc giả Việt Nam trên toàn thế giới. Tạp chí này không thuộc bất kỳ tổ chức học thuật nào và hoạt động với sự đóng góp của các dịch giả và nhà phê bình văn học có kinh nghiệm.
Mình từng cộng tác một số bài ở đây, trong đó có Văn học trinh thám ở Việt Nam
Đặc điểm của ZZZ Review
Đơn vị chủ quản: Không có đơn vị chủ quản chính thức, hoạt động độc lập. Hai người chủ bút là TS. Nguyễn Quyên và Dịch giả Nguyễn An Lý
Thời gian, mật độ ra báo: Xuất bản hàng quý.
Nhuận bút: Vì lâu rồi không cộng tác chúng tôi không cập nhật được, nhưng tờ này có nhuận bút nhỉnh hơn một chút so với mặt bằng chung, và thanh toán rất nhanh, uy tín.
Cách thức liên hệ tòa soạn: Liên hệ qua email tại [email protected].
Trang web chính thức, thường sẽ có kêu gọi bài viết cho các số: zzzreview.com

Văn Plus

Đơn vị chủ quản: CLB Văn Học trẻ Hà Nội
Thời gian, mật độ ra báo: Ra theo chuyên đề
Cách thức liên hệ tòa soạn: Tôi luôn nhé =)
Trang web chính thức (có thể đặt báo qua đây): http://vanplus.vn
Nhuận bút: Nhuận bút cho thơ, truyện và phê bình văn học ~600.000 - 900.000 VNĐ
Đây là một trang web văn chương mà tôi tham gia từ khâu thành lập, đã phát hành một số ấn bản như dưới đây.
Một bài viết rất thú vị về cách xây dựng cốt truyện fiction, mình sẽ post trên Substack trong Series On Writing sau nhé

CÁC CUỘC THI VĂN CHƯƠNG

Năm nào cũng có các cuộc thi, giải thưởng trên các tờ báo phát động. Dưới đây mình liệt kê 5 cuộc thi vẫn đang còn tiếp diễn:
Cuộc Thi Truyện Ngắn Báo Văn Nghệ (2022-2024):
Được tổ chức bởi Báo Văn Nghệ, cuộc thi này hướng tới kỷ niệm 75 năm ngày thành lập. Cuộc thi mở rộng cho tất cả các công dân Việt Nam, không phân biệt độ tuổi, với yêu cầu tác phẩm chưa từng công bố và không quá 7000 từ​ (Hội Nhà Văn Việt Nam).
Cuộc Thi Truyện Ngắn Hay Đường Văn (2023-2024):
Tổ chức bởi chuyên đề Văn học và Nghệ thuật Đường Văn. Cuộc thi này dành cho các tác giả viết truyện ngắn với chất lượng cao, các tác phẩm xuất sắc sẽ được in vào Tuyển tập truyện ngắn hay Đường Văn 2024​ (Báo điện tử VTC News).
Cuộc Thi Sáng Tác “Văn Chương Phương Nam” (2024):
Chủ đề xoay quanh vùng đất và con người phương Nam. Cuộc thi này mở cho học sinh, sinh viên từ THPT đến đại học, với thể loại truyện ngắn không quá 3.500 chữ và thơ không quá 40 câu​
Cuộc Thi Viết “Tác Giả Việt” (2024):
Tổ chức bởi Tagivi, nhằm khơi dậy niềm đam mê sáng tác truyện, tiểu thuyết của các tác giả Việt Nam và tìm kiếm, phát triển những tác giả mới​ (Ybox).
Cuộc Thi “Chuyện Của Những Dòng Sông” (2024):
Được tổ chức bởi Vietnamnet, cuộc thi này khuyến khích người tham gia kể lại những câu chuyện về các dòng sông quê hương với độ dài không quá 2000 từ​
Một số cuộc thi có truyền thống và được phát động rất mạnh mẽ qua hằng năm như:
Cuộc Thi Truyện Ngắn "Lửa Mới":
Cuộc thi "Lửa Mới" do Tạp chí Văn nghệ Quân đội tổ chức, không giới hạn đề tài và khuyến khích những tác phẩm viết về chiến tranh cách mạng, lực lượng vũ trang và người chiến sĩ trong thời bình, đặc biệt ở những khu vực khó khăn như biên giới và hải đảo. Cuộc thi dành cho mọi công dân Việt Nam trong và ngoài nước và không giới hạn số chữ cho các tác phẩm dự thi. Các tác phẩm xuất sắc sẽ được đăng tải trên Tạp chí Văn nghệ Quân đội và phiên bản online​
Cuộc Thi Thơ Văn Nghệ Quân Đội:
Tổ chức trong giai đoạn 2021-2022, cuộc thi thơ này không trao giải nhất, phản ánh mặt bằng chung của thơ ca hiện nay và yêu cầu cao về sự sáng tạo và nghiêm túc của người viết. Cuộc thi thu hút nhiều tác giả mới, với mục tiêu phát hiện và phát triển tài năng văn chương trong lĩnh vực thơ ca​ (QDND).
Cuộc thi viết tiểu thuyết, truyện và ký về đề tài "Vì an ninh Tổ quốc và bình yên cuộc sống" là một sự kiện văn học theo mùa 5 năm / lần, có truyền thống lâu năm do Bộ Công an phối hợp với Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức. Chú ý đây là cuộc thi duy nhất chấp nhận truyện trinh thám
Cuộc thi nhằm tôn vinh và phản ánh chân thực cuộc sống, công tác chiến đấu của lực lượng Công an nhân dân Việt Nam, cũng như những đóng góp thầm lặng của các chiến sĩ trong việc bảo vệ an ninh Tổ quốc​ . Cuộc thi hiện đang diễn ra lần thứ V, kéo dài từ năm 2022 đến năm 2025. Tác phẩm dự thi có thể được gửi tới Nhà Xuất bản CAND hoặc qua email trước ngày 15/4/2025. Lễ tổng kết và trao giải dự kiến sẽ diễn ra vào tháng 8/2025​.
Trong ảnh này là mùa trước (2017 - 2020) mình được giải thưởng với truyện trinh thám Đảo Bạo Bệnh (sắp phát hành lại rùi nhé)
Cuộc thi sáng tác văn học về đề tài công nhân, công đoàn là một trong những cuộc thi nổi bật do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với Báo Lao Động và Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức. Đây là một sân chơi dành cho các tác giả chuyên nghiệp và không chuyên trong cả nước, tập trung vào việc khai thác đề tài về công nhân và các hoạt động của công đoàn. Tổng giá trị giải thưởng lên tới 2,4 tỷ đồng, trong đó có 15 giải thưởng dành cho thể loại truyện ngắn và 14 giải thưởng dành cho thể loại tiểu thuyết​ (Laodong.vn)​
.

CÁC GIẢI THƯỞNG VĂN CHƯƠNG

Ngoại trừ giải thưởng ở các cuộc thi thì chúng ta đã nói rồi, hằng năm các tạp chí chuyên ngành, Hội nhà văn Việt Nam, Hội Liên Hiệp Văn Học Nghệ Thuật trung ương và 64 hội Liên hiệp văn học nghệ thuật địa phương
Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật:
Đây là hai giải thưởng cao quý nhất của Việt Nam, được trao cho các tác phẩm và công trình nghiên cứu có giá trị cao về nội dung và nghệ thuật. Giải thưởng Hồ Chí Minh là giải thưởng cấp quốc gia cao nhất, tiếp theo là Giải thưởng Nhà nước​
Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam:
Giải thưởng thường niên về chuyên môn cao nhất của văn học Việt Nam. Được trao hàng năm cho các tác phẩm xuất sắc trong các thể loại như văn xuôi, thơ, lý luận phê bình, và văn học dịch. Giải thưởng này nhằm tôn vinh và khuyến khích các tác giả và nhà văn trong nước​.. Tôi đã từng nhận được một hạng mục giải thưởng này với tiểu thuyết Nhân Sinh Kép: Sống hai cuộc đời
Giải thưởng Văn học Thiếu nhi Dế Mèn:
Được tổ chức bởi báo Thiếu niên Tiền phong và Nhi đồng, đây là giải thưởng dành riêng cho các tác phẩm văn học thiếu nhi, nhằm khuyến khích sáng tác và phát triển văn học dành cho trẻ em​
Giải thưởng Văn học của Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam:
Được trao hàng năm cho các tác phẩm xuất sắc do các hội văn học nghệ thuật chuyên ngành trung ương đề cử, với mục tiêu thúc đẩy sự phát triển của văn học và nghệ thuật trên cả nước​
Giải thưởng Cây bút vàng:
Đây là giải thưởng dành cho các tác phẩm báo chí và văn học được sáng tác về đề tài công an nhân dân, nhằm tôn vinh và động viên các nhà văn, nhà báo tham gia vào các hoạt động sáng tạo trong lĩnh vực này​.

TỔNG KẾT

Trên đây là một tổng hợp nhỏ về báo chí trong lĩnh vực Văn học nghệ thuật ở Việt Nam thời điểm hiện tại, hy vọng sẽ cung cấp được một cái nhìn, một ý tưởng nào đó cho các bạn độc giả, để…đừng quên là trên đời vẫn có nhiều con đường văn nghệ lộng gió và mưa bay
Bạn còn muốn hỏi gì mình, hãy comment ở phía dưới nhé
Kỹ năng nghề nghiệp Ngành Sáng tạo - Nghệ thuật