Việc nhận diện những bẫy tư duy này giúp chúng ta khai thác tốt hơn thế mạnh của bản thân, lựa chọn người phù hợp cho team, cũng như vị trí công việc thích hợp, thay vì loay hoay lặp lại những điểm yếu trong dài hạn.
Nhân dịp có cơ hội tìm hiểu về khái niệm bẫy tư duy và các loại bẫy tư duy, mình xin phép chia sẻ với mọi người một vài thông tin cơ bản. Nếu bạn hứng thú muốn làm một vài câu hỏi trắc nghiệm để xác định bản thân đang rơi vào chiếc bẫy nào, bạn có thể liên hệ mình, hoặc tìm kiếm online “Mindtraps self-assessment” để làm trắc nghiệm nha.
1. BẪY TƯ DUY LÀ GÌ?
Xét theo phạm vi Tâm lý học, bẫy tư duy (tiếng Anh là “mind trap”) là những khuôn mẫu tư duy phi lý khiến bạn không nhìn thấy sự thật, từ đó dẫn đến những sai lầm trong phán đoán. Khi bạn nhận thức rõ hơn về các mind trap của mình, bạn sẽ nhận ra rằng mỗi mind trap đều là sự khuếch đại mối đe dọa đồng thời đánh giá thấp khả năng ứng phó của bản thân bạn. Mind trap giới hạn các khả năng và làm suy yếu nguồn lực nội tại của bạn trong việc đối mặt với những thách thức khó tránh khỏi.
Thông tin trích từ bài viết của Tiến sĩ Bryan Robinson, và cũng là Giáo sư danh dự (Professor Emeritus) tại Đại học North Carolina ở Charlotte với hơn 37 cuốn sách đã được xuất bản.
2. CÁC LOẠI BẪY TƯ DUY THƯỜNG THẤY
2.1. BẪY CHỈ TRÍCH (CRITIC)
Giải thích: Luôn tự phán xét, khắt khe với bản thân, tập trung vào lỗi sai.
Điểm mạnh:
- Tự nhận thức cao - Có tiêu chuẩn chất lượng tốt - Dễ nhìn ra điểm cần cải thiện
Điểm yếu:
- Tự ti, cầu toàn quá mức - Khó ghi nhận thành quả - Sợ sai, ngại thử nghiệm
2.2. BẪY CHỨNG MINH BẢN THÂN (PROVER)
Giải thích: Gắn giá trị bản thân với thành tích, luôn cần “chứng tỏ” mình đủ giỏi.
Điểm mạnh:
- Tham vọng, động lực cao - Sẵn sàng nỗ lực, chịu trách nhiệm - Dễ đạt thành tích
Điểm yếu:
- Làm việc quá sức - Giá trị bản thân phụ thuộc vào kết quả - Khó thừa nhận giới hạn, khó nhờ hỗ trợ
2.3. BẪY LÀM HÀI LÒNG NGƯỜI KHÁC (PLEASER)
Giải thích: Sợ làm người khác thất vọng, khó nói “không”, đặt nhu cầu người khác lên trước.
Điểm mạnh:
- Nhạy cảm với cảm xúc người khác - Dễ xây dựng quan hệ - Hợp tác tốt, được yêu mến
Điểm yếu:
- Thiếu ranh giới cá nhân - Kìm nén nhu cầu và cảm xúc thật - Dễ bị lợi dụng
2.4. BẪY HY SINH (MARTYR)
Giải thích: Âm thầm chịu đựng, ôm hết trách nhiệm, tin rằng chịu thiệt là điều đúng đắn.
Điểm mạnh:
- Tinh thần trách nhiệm cao - Đáng tin cậy - Sẵn sàng gánh vác khi cần
Điểm yếu:
- Kiệt sức, oán trách ngầm - Khó nói ra nhu cầu cá nhân - Không được ghi nhận đúng mức
2.5. BẪY LO LẮNG (WORRIER)
Giải thích: Luôn dự đoán kịch bản xấu nhất, phóng đại rủi ro trong tương lai.
Điểm mạnh:
- Thận trọng, có khả năng dự phòng rủi ro - Nhạy bén với dấu hiệu nguy cơ - Chuẩn bị tốt cho tình huống xấu
Điểm yếu:
- Lo âu kéo dài - Khó hành động, dễ trì hoãn - Phóng đại rủi ro
2.6. BẪY NÉ TRÁNH (AVOIDER)
Giải thích: Có khuynh hướng tránh né những tình huống, cảm xúc hoặc nhiệm vụ gây khó chịu, bằng cách trì hoãn, phân tâm, hoặc không đối diện trực tiếp với vấn đề.
Điểm mạnh:
- Giúp giảm căng thẳng tạm thời - Tránh phản ứng bốc đồng khi cảm xúc quá cao - Có khả năng tự bảo vệ trong môi trường áp lực hoặc độc hại - Nhạy cảm với ranh giới cảm xúc của bản thân
Điểm yếu:
- Vấn đề không được giải quyết mà tích tụ dần - Gia tăng lo âu, cảm giác tội lỗi - Làm suy yếu sự tự tin và cảm giác năng lực cá nhân - Bỏ lỡ cơ hội phát triển
3. NGUỒN THAM KHẢO:
- Robinson, B. E. (2019). Ten mind traps that dampen your happiness and create misery. Psychology Today. - Kiến thức cá nhân đúc kết được qua các khóa coaching.
4. CHÚ THÍCH:
Bài viết này là những đúc kết mang tính cá nhân, với mong muốn chia sẻ thông tin hữu ích đến những ai quan tâm. Nếu bạn thấy nội dung có giá trị, rất mong được ghi nhận; và nếu có nhận xét hoặc góp ý, hãy cởi mở chia sẻ với mình nha.
Câu hỏi phản tư: Vậy bạn nghĩ mình đang mắc phải chiếc bẫy tư duy nào?
Hôm nay tôi nghĩ Kỹ năng mềm