Câu hỏi này thực sự mang tính khai sáng. Nó cung cấp cho bạn một cách cụ thể để nhìn nhận xem bạn có đang thực sự sống theo những điều mình rao giảng hay không. Tương tự như với câu hỏi đầu tiên, hãy áp dụng câu hỏi này cho từng danh mục chi tiêu: “Liệu khoản chi tiêu này có phù hợp với giá trị và mục đích sống của tôi không?” Nếu câu trả lời là một cái gật đầu mạnh mẽ, hãy đánh dấu + (hoặc một mũi tên lên) vào ô thứ hai trong hàng đó. Nếu không, hãy đánh dấu – (hoặc một mũi tên xuống). Nếu thấy ổn, hãy điền số 0.

Những người như Amy và Jim D. có một hệ giá trị rõ ràng và cảm giác mạnh mẽ về mục đích sống khi họ bắt đầu chiến dịch “thắt lưng buộc bụng”. Wes L., Kathy, và Langdon L. cũng vậy. Đo lường các lựa chọn tài chính của họ dựa trên câu hỏi số 2 đã giúp họ điều chỉnh tài chính theo hướng phù hợp với giấc mơ của mình. Ngược lại, nhiều người dù sống cuộc sống khá giả lại đang phải chịu đựng sự nghèo nàn về lý tưởng. Nhiều người thừa kế giàu có rơi vào trạng thái lạc lõng và bối rối—họ “ăn vận” rất chỉnh chu về tài chính nhưng lại chẳng biết đi đâu. Và cũng có không ít người bình thường, những người đã đạt được “Giấc mơ Mỹ”, nhưng vẫn tự hỏi liệu cuộc sống có còn điều gì khác ngoài... thế này không.

Còn bạn thì sao? Các giá trị và mục đích sống của bạn có rõ ràng không, hay chúng đang bị lu mờ, bị chôn vùi dưới sức nặng của một lối sống dường như không phù hợp?

Giá trị là những nguyên tắc và phẩm chất mà chúng ta coi trọng trong cuộc sống. Chẳng hạn, sự thật là một nguyên tắc, còn trung thực là cách chúng ta sống theo nguyên tắc đó. Khi sống đúng với giá trị của mình, chúng ta cảm thấy bình yên trong tâm hồn. Ngược lại, nếu đi ngược lại những giá trị ấy, lương tâm sẽ bị khuấy động, và nếu không nhận thức được điều này, chúng ta có thể đánh mất "la bàn nội tâm" định hướng cho bản thân. Giá trị giống như một "DNA đạo đức" được xây dựng từ nhận thức về đúng và sai, định hình cách chúng ta đưa ra các quyết định. Do đó, giá trị phản ánh niềm tin của mỗi người. Tuy nhiên, hành vi mới là biểu hiện thực tế nhất của giá trị, bởi những gì chúng ta làm thể hiện rõ động lực thực sự bên trong. (Câu nói “Hãy làm theo lời tôi nói, đừng làm theo những gì tôi làm!” của các bậc cha mẹ là một nỗ lực né tránh sự thật này). Khi chúng ta chọn cung cấp thực phẩm, nơi ở, và quần áo cho con cái, đó là lựa chọn dựa trên giá trị—mong muốn trở thành một người cha/mẹ tốt và thể hiện tình yêu thương tự nhiên. Dù dành ngày nghỉ để đi dạo trong công viên hay trở lại văn phòng làm việc, quyết định đó cũng xuất phát từ giá trị. Bạn có thể nghĩ: “Tôi phải đến văn phòng, đó không phải lựa chọn dựa trên giá trị, mà là nhu cầu!” Nhưng thực tế, bạn trân trọng tiền lương, trách nhiệm với gia đình, hoặc sự đánh giá tốt từ sếp, và chính những giá trị ấy thúc đẩy hành động của bạn. Hành vi của chúng ta là hiện thân rõ nét nhất của giá trị. Cách chúng ta sử dụng thời gian và tiền bạc chính là lời tuyên bố mạnh mẽ về con người và những gì chúng ta đại diện.

Cuốn sách này tập trung vào một trong những biểu hiện xã hội quan trọng nhất của giá trị: cách chúng ta xử lý tiền bạc trong cuộc sống. Khi xem xét bảng theo dõi thu chi hàng tháng, 250 đô-la (hay 25 giờ năng lượng sống, theo mức 10 đô-la mỗi giờ mà chúng ta đã tính trong ví dụ ở chương 2) chi cho việc ăn ngoài tiết lộ điều gì về giá trị của bạn? Nó có thể cho thấy nhiều điều: rằng bạn coi trọng sự tiện lợi, thích thưởng thức món ăn ngon, hoặc muốn có thời gian giao lưu với bạn bè. Còn 12 giờ bạn đã quyên góp cho một tổ chức từ thiện thì sao? Hay 15 giờ dành để trả hóa đơn điện thoại di động?

Bạn có thể nhận ra rằng mình cảm thấy thoải mái với nhiều khoản chi tiêu này. Nhưng cũng có những khoản khiến bạn đặt câu hỏi. 25 giờ năng lượng sống chi cho việc ăn ngoài có thể hoàn toàn hợp lý—cho đến khi bạn nhận ra rằng tháng này bạn chỉ dành 8 giờ cho một trong những đứa con của mình. Hoặc rằng thời gian dành cho việc ăn ngoài nhiều hơn hẳn thời gian bạn dành cho các buổi hòa nhạc và bảo tàng, mặc dù bạn luôn khẳng định rằng niềm vui sống của mình đến từ nghệ thuật. Đối với nhiều người, những giá trị thể hiện qua cách họ chi tiêu không phải là những giá trị mà họ thực sự muốn sống theo. Tổng số tiền ở một số danh mục chi tiêu của bạn có thể cho thấy rằng thói quen, áp lực từ bạn bè, hoặc thậm chí là sự buồn chán đã chi phối bạn.

Hãy quay lại với những câu hỏi ở đầu chương: Nếu không cần làm việc để kiếm sống, bạn sẽ làm gì với thời gian của mình? Bạn đã làm điều gì trong cuộc đời khiến bạn thực sự tự hào? Bạn sẽ sống thế nào trong năm tới nếu biết đó là năm cuối cùng của mình? Câu trả lời của bạn cho những câu hỏi này sẽ tiết lộ rất nhiều về những giá trị mà bạn thực sự coi trọng.

Bảng theo dõi thu chi hàng tháng giống như một tấm gương. Khi bạn thường xuyên tự hỏi “Liệu khoản chi tiêu này có phù hợp với giá trị của tôi không?”, qua từng tháng, bạn sẽ ngày càng nhìn sâu hơn vào chính mình. Chỉ cần đặt câu hỏi và trả lời nó, bạn sẽ tự nhiên thực hiện những thay đổi, dù lớn hay nhỏ, để tiến gần hơn đến tính liêm chính tài chính—trạng thái mà mọi khía cạnh trong đời sống tài chính của bạn đều hòa hợp với những giá trị chân thực của bản thân.

Samuel D. từng có một cuộc sống theo khuôn mẫu truyền thống rất lý tưởng, nhưng lại cảm thấy giận dữ và thất vọng với hệ thống đã khiến anh tin rằng nếu sở hữu những thứ đúng chuẩn (như nhà cửa, xe cộ, công việc, v.v.), anh sẽ cảm thấy mãn nguyện. Nhưng thực tế thì không. Khi thực hiện việc đánh giá bảng theo dõi chi tiêu hàng tháng, vấn đề đã trở nên rõ ràng. Anh nhận ra mong muốn lớn nhất của mình là đóng góp một phần nào đó để giải quyết những vấn đề của thế giới, thay vì chỉ là một trong hàng triệu người tử tế nhưng đang sống trong trạng thái "ngủ quên". Anh đã chấp nhận rủi ro và giảm lương để rời khỏi hệ thống giáo dục, chuyển sang phát triển một công ty tư vấn riêng. Cuối cùng, anh hợp tác với một đồng nghiệp, tổ chức các buổi đào tạo và hội thảo để giúp mọi người kết nối với giá trị và giá trị bản thân, cũng như trách nhiệm đối với chính mình và cộng đồng rộng lớn hơn. Giờ đây, con người bên trong của anh đã phù hợp với con người bên ngoài, và anh đã thực sự hạnh phúc.

-----------------------

Vì tác phẩm này quá hay nhưng chưa có nhà xuất bản nào mua bản quyền và phát hành bằng tiếng Việt, nên mình đã dịch cuốn sách này để chia sẻ với các bạn đọc là người Việt. Mình hy vọng mọi người sẽ ủng hộ tác giả và nhà xuất bản bằng cách mua một bản ebook tiếng Anh của cuốn sách. Việc này có thể dễ dàng thực hiện qua Google Play Books (link: https://play.google.com/store/books/details/Your_Money_or_Your_Life_9_Steps_to_Transforming_Yo?id=AxxD2jUMB0MC&hl=vi&gl=US) hoặc đặt mua bản in tiếng Anh tại Việt Nam. Mình đã mua một phiên bản của cuốn sách này và nếu bạn thấy nó thú vị mong các bạn cũng làm vậy để ủng hộ tác giả.