20/11/2021: Vài dòng về nghề giáo

Bất cứ nghề nào, làm cho đàng hoàng thì đều cần rất nhiều nỗ lực, công sức và cả may mắn. Sau một khoản thời gian đi "dạy dạo", mình nghĩ làm thầy cho ra thầy là thật sự khó, và vì khó nên người thầy thường nhận được sự tôn trọng cao. Thời nay nhiễu nhương, thật giả lẫn lộn, thầy giỏi thì lại nhìn không giống thầy, người không phải thầy thì lại personal branding lên để làm thầy. 

Cá nhân mình nghĩ, tiêu chuẩn căn bản để làm thầy là (1) có trải nghiệm, kiến thức và mindset nhất định ở nhiều lĩnh vực, nhấn mạnh chữ "nhiều" - vì thời nay ranh giới giữa các lĩnh vực đã không còn rõ ràng như xưa, (2) có khả năng hiểu tâm tính và khả năng tiếp thu của học trò, và (3) có một standard đạo đức. Ở cái đầu tiên (trải nghiệm, kiến thức và mindset), có thể nói ngắn gọn là những gì thầy dạy phải xài được, mang tính nền tảng, và làm cho học trò hứng thú tự đi mà tìm hiểu thêm. Minh chứng là thầy phải đạt được ít nhiều thành tựu ở những lĩnh vực mà mình đang dạy. Đây là điều cốt lõi và phải có ở người thầy. Nói cách khác, nếu mình không thông suốt thì sao mà dạy hay truyền cảm hứng được cho ai. Riêng mình, mình luôn nghĩ mình chẳng phải là người giỏi nhất ở bất kỳ lĩnh vực nào, mình chỉ là người đi trước, bị đời dập sấp mặt và giờ chỉ lại tụi nhỏ để tụi nó đỡ ngu như mình hồi xưa. 

Thứ hai, người thầy nên hiểu rằng mình là một leader. Mục tiêu là giúp học trò đạt được một thành tựu học vấn hoặc sự nghiệp nào đó, để được vậy thì thầy phải biết lead. Thầy muốn lead trò đi đúng thì phải hiểu trò để có phương pháp tiếp cận thích hợp, rồi có khả năng nhìn ra được sự tiến bộ của trò. Người thầy có tầm nhìn còn có thể dạy trò cách tư duy mọi vấn đề trong cuộc sống thông qua môn mình dạy. Ngoài khía cạnh dạy học trò cái tool hay để áp dụng, thầy còn phải có đào tạo được tư duy và nghị lực ở người học để họ tự đối diện với những khó khăn trong tương lai (mà giờ chưa có). 

Trong phim How I met your mother có bro code thì nghề giáo cũng có moral code. Moral code của việc làm thầy có thể gói gọn là hướng học trò đi đúng đường để sau này trò có thể tự đi trên con đường của mình. Ai làm thầy dạy những thứ to lớn như làm người, rèn luyện nghị lực hay những thứ liên quan tới nhân sinh quan thì trách nhiệm rất lớn vì nó ảnh hưởng lâu dài tới cuộc đời của người học. Lỡ mà học sai cái gì thì ngoài mất thời gian, thì nó còn hình thành những sai trái trong nhận thức. Những cái bậy bạ này phá đi chỉnh lại rất cực. 

Qua cái dịch Covid này thì cũng dễ thấy là giáo dục (ta lẫn tây) đã dần biến chất mấy năm qua. Cái mục đích cao đẹp của giáo dục ra người có đạo đức, trí tuệ và nghị lực đã bị vấy bẩn nhiều bởi bệnh thành tích, việc chạy theo lợi nhuận, và những người không biết làm gì nên đi làm thầy. Mình vẫn hi vọng rằng đêm đen của ngành giáo dục sẽ qua, mọi thứ phải tốt hơn. Nhưng trước khi điều đó xảy ra, mọi người hãy có sự kiên trì, bớt lệ thuộc thầy cô và phải có kỹ năng tự học trước đã - cánh cửa để vào kho tàng tri thức của nhân loại giờ đã công bằng hơn trước rất nhiều rồi!