Thế giới sưu tầm khoáng sản quý giá quy tụ đông đảo những nhà sưu tập, thương nhân và nhà đầu tư đam mê, một số có nền tảng về địa chất, khai khoáng hoặc kinh nghiệm thực địa, trong khi số khác chỉ đơn giản xuất phát từ niềm yêu thích đối với “tinh thể đá” nhưng đã nâng mối quan tâm này lên một tầm vóc hoàn toàn mới.
Mặc dù những nhà sưu tập này sống ở khắp mọi nơi trên thế giới, nhưng chúng tôi vẫn tự coi tất cả họ là một gia đình chung và luôn chào đón những nhà sưu tập mới với vòng tay rộng mở. Chúng tôi xin chia sẻ một số điểm cần cân nhắc, có thể giúp quý vị quyết định liệu việc sưu tập khoáng vật tinh tuyển có phù hợp với mình hay không. Tôi cũng trân trọng cảm ơn những nhân vật tiêu biểu và chuyên gia trong ngành (được liệt kê bên dưới) đã đóng góp những quan điểm quý giá vượt ngoài phạm vi hiểu biết cá nhân của tôi.
1. Nhận thức rằng đây là một loại hình sưu tập độc nhất vô nhị.
Không giống phần lớn các loại hình sưu tập khác, khoáng chất tinh khiết không phải là sản phẩm nhân tạo. Chúng là những tác phẩm điêu khắc và báu vật độc bản tự nhiên của Trái đất, được hình thành thô sơ qua hàng nghìn đến hàng triệu năm dưới tác động kết hợp của dung dịch, nhiệt độ và áp suất. Tuy nhiên, tương tự các vật phẩm sưu tập khác, giá trị của chúng có thể dao động tùy thuộc vào độ hiếm, vẻ đẹp, chất lượng và tình trạng bảo tồn; nguồn gốc; kích thước, hình thái hay cấu trúc; sự cân đối trên nền mẫu hay khối đá gốc; độ trong suốt; và cả yếu tố xuất xứ .
2. Đánh giá mối quan tâm của bản thân.
Tương tự nhiều nhà sưu tập hiện nay, có thể các bạn đam mê niềm vui được tự mình tìm kiếm khoáng vật. Hoặc có thể quý vị đã phải lòng một mẫu rhodochrosite đỏ rực rỡ hay một viên tourmaline đa sắc và quyết định tìm hiểu sâu hơn về chúng. Hoặc cũng có thể, từ thuở nhỏ, các bạn từng phát hiện một tinh thể thạch anh nhỏ bé tuyệt đẹp và, thông qua việc sưu tập, đã khơi lại cảm giác ngạc nhiên kỳ diệu ấy. Dù động cơ là gì, việc phân tích nguyên nhân khởi phát sự hứng thú của mình trong việc bắt đầu một bộ sưu tập là điều cần thiết. Chính nền tảng của mối quan tâm này sẽ đóng vai trò định hình trọng tâm và định hướng cho hoạt động sưu tập.
3. Hình thành trọng tâm sưu tập.
Bất kể đối tượng sưu tập là gì, các bạn đều bị giới hạn bởi thời gian, không gian lưu trữ và nguồn tài chính. Vì vậy, cần cân nhắc từ sớm lý do tại sao lại lựa chọn sưu tập khoáng vật quý, và bộ sưu tập đó nên bao gồm những gì. Có thể các bạn mong muốn sưu tập theo loại, theo màu sắc, theo địa phương khai thác, hoặc thậm chí theo kích thước. Tiến sĩ Rob Lavinsky, chủ sở hữu The Arkenstone, gợi ý rằng quý vị nên “quyết định xem mục tiêu của mình là trở thành một nhà đầu tư tập trung vào các mẫu có giá trị, hay một nhà sưu tập tập trung vào những mẫu mình yêu thích; đôi khi có thể kết hợp cả hai, nhưng cần xác định rõ ràng mục tiêu của bản thân.”
4. Lập kế hoạch ngân sách.
Khi bắt đầu sưu tập, các bạn sẽ nhanh chóng nhận ra rằng một số mẫu vật có chất lượng xuất sắc có thể dễ dàng vượt quá ngân sách của mình. Nhà sưu tập huyền thoại Dave Wilber luôn khẳng định rằng việc “bắt đầu với quy mô nhỏ là hoàn toàn chấp nhận được”, và điều đó là đúng. Tuy nhiên, quý vị cần cân nhắc: liệu mục tiêu là sở hữu một bộ sưu tập đa dạng với nhiều mẫu có chất lượng trung bình nhằm “làm đầy” bộ sưu tập, hay là sở hữu một số ít mẫu vật có chất lượng cao vượt trội?
5. Khai thác các nguồn tư liệu phong phú.
Ngoài những cuốn sách chuyên khảo giá trị về khoáng vật, các bạn nên đăng ký theo dõi ba tạp chí hàng đầu trong lĩnh vực này: Mineralogical Record, Rocks & Minerals và Rock & Gem. Đồng thời, hãy xây dựng mạng lưới với các cố vấn tiềm năng, nhà buôn và giám tuyển thông qua hội khoáng vật và đá quý địa phương, và mở rộng kiến thức bằng cách trực tiếp xem càng nhiều bộ sưu tập càng tốt.
Việc tham dự các hội chợ khoáng sản quy mô vùng cũng như một hoặc nhiều hội chợ quốc tế lớn như The Tucson Show (hội chợ khoáng vật lớn nhất thế giới), The Munich Show (Đức), The Denver Mineral Show và St. Marie-Aux-Mines (Pháp) cũng rất hữu ích.
Ngoài ra, quý vị nên tham gia các diễn đàn trực tuyến như Mindat hay Friends of Minerals Forum, nơi có thể đặt câu hỏi và học hỏi từ các nhà sưu tập dày dạn kinh nghiệm. Các phiên đấu giá trực tuyến lớn như Heritage Auctions hay The Arkenstone cũng cung cấp cơ hội để quan sát các mẫu mới nhất và nắm bắt mặt bằng giá cả trên thị trường.
6. Tham quan các triển lãm bảo tàng.
Hãy tìm đến những triển lãm đá quý và khoáng vật, dù lớn hay nhỏ; các giám tuyển tại đây cũng là một nguồn tri thức quý giá. Bên cạnh Bảo tàng Quốc gia Smithsonian tại Washington, D.C., còn có thể kể đến Bảo tàng Perot (Dallas), Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên (Los Angeles), Bảo tàng Rice NW (Oregon), Bảo tàng W. M. Keck (Reno), Bảo tàng Khoáng vật Đại học Arizona (Tucson), Bảo tàng Khoa học Tự nhiên Houston, Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Hoa Kỳ (New York) và Bảo tàng Khoa học & Tự nhiên Denver.
Lối vào Sảnh Đá quý và Khoáng sản Lyda Hill tại Bảo tàng Khoa học và Tự nhiên Perot. Ảnh của Don Mamone.
Lối vào Sảnh Đá quý và Khoáng sản Lyda Hill tại Bảo tàng Khoa học và Tự nhiên Perot. Ảnh của Don Mamone.
7. Xây dựng quan hệ với các nhà buôn.
Các nhà buôn thường xuyên tham gia nhiều hội chợ thương mại quốc gia và quốc tế, các hội thảo chuyên ngành và đôi khi trực tiếp đến các mỏ. Nếu các bạn cho họ biết rõ mẫu vật mình quan tâm, họ có thể chủ động tìm kiếm thay cho các bạn. Ngoài ra, các trang web của họ cũng là nguồn thông tin phong phú với thư viện hình ảnh, các bài viết, tin tức về phát hiện mới và diễn đàn trao đổi.
8. Ưu tiên chất lượng khi mua sắm.
Khi đã nắm vững các đặc điểm khoáng vật và những yếu tố cấu thành chất lượng của khoáng vật quý, hãy mua những mẫu tốt nhất trong khả năng tài chính. Việc mua bán có thể tiến hành qua các nhà buôn, qua những nhà sưu tập khác hoặc thông qua các phiên đấu giá trực tuyến.
Khoáng vật tinh tuyển chất lượng cao cũng thường được chào bán tại các nhà đấu giá uy tín và nổi tiếng, chẳng hạn Heritage Auctions (Dallas), đơn vị hiện tổ chức ít nhất hai phiên đấu giá khoáng vật tinh tuyển lớn mỗi năm.
Chẳng hạn, trong phiên đấu giá tháng 10/2014, Heritage Auctions đã bán thành công ba lô hàng dẫn đầu: một mẫu chứa fluorite, baryte, sphalerite và calcite với giá 125.000 USD; một mẫu legrandite màu vàng rực rỡ với giá 93.750 USD; và một cụm tourmaline xanh lam nổi bật với giá 81.250 USD.
9. Giữ gìn nhãn mác.
Hy vọng rằng tất cả các mẫu vật khoáng bạn mua đều đi kèm với nhãn ghi rõ loại khoáng, nguồn gốc (tên mỏ và địa điểm), thời điểm khai thác, lịch sử (các chủ sở hữu trước đây), chủ sở hữu hiện tại, v.v. Đây là một phần của provenance - lịch sử xuất xứ và góp phần quan trọng trong việc định giá mẫu vật. Ai biết được, có thể mẫu khoáng của bạn từng thuộc sở hữu của Andrew Carnegie, Washington Roebling (người xây dựng Cầu Brooklyn), hay thậm chí là những nhà sưu tập khoáng vật nổi tiếng như nghệ sĩ piano Roger Williams hay nhà soạn nhạc James Horner. Một khi đã thuộc về bộ sưu tập của bạn, hãy giữ nguyên nhãn đó, đồng thời ghi chú lại thời điểm bạn mua và mức giá bạn đã trả.
10. Tạo cơ sở dữ liệu hoặc danh mục.
Khi bạn đã sở hữu được một số lượng mẫu khoáng nhất định, hãy đánh số chúng và bắt đầu xây dựng một danh mục cá nhân, bao gồm toàn bộ thông tin từ nhãn. Về sau, bạn có thể dễ dàng tìm kiếm trong cơ sở dữ liệu này theo loại, màu sắc, nguồn gốc, v.v. Và nếu một ngày nào đó bạn quyết định bán bộ sưu tập, thì danh mục này cũng trở thành một phần của nguồn gốc xuất xứ và gia tăng giá trị cho toàn bộ sưu tập.
Ngày 10 tháng 2 năm 2015
Bởi Bryan Swoboda
Bài viết gốc được đăng tại antiquetrader.
Cũng được xuất bản trên Tạp chí Rock & Gem, tháng 2 năm 2015.
Bryan Swoboda là Chủ tịch của BlueCap Productions
Lược dịch Kira Trần
Khoa học và công nghệ khác