03. Tự lập sớm có tốt như chúng ta đang nghĩ?

Năm lớp 10, tôi bắt đầu hành trình tự lập. Rời vùng quê thân thuộc, tôi lên trung tâm thành phố chuẩn bị nhập học cấp 3 tại ngôi trường chuyên nổi tiếng khắp ĐBSCL. Khoảnh khắc quyết định đi học xa, tôi không nghĩ nhiều. Lúc chọn thi vào chuyên, tôi có được động lực to lớn từ gia đình của mình Nhận tin đậu, nhà tôi vui không ngớt. Cái ngày được một người thầy gọi điện báo đậu chuyên, tôi cứ tưởng thầy đùa. Đến khi mẹ tôi trực tiếp lên trường xem danh sách trúng tuyển, ồ may quá, có tên tôi, một cái tên dài ngoằng, nằm đấy.

Khi đó nhà không có điều kiện nên bắt buộc tôi phải ở kí túc xá. Giờ nghĩ lại, nhờ thế mà tôi có được những kỷ niệm khó quên, những người bạn, người em vô cùng đáng mến. Ra trường mấy năm, tôi vẫn giữ liên lạc với đứa bạn cùng phòng suốt 3 năm cấp 3. Mà duyên số đẩy đưa, ngộ lắm. Trong những ngày thi không biết sao tôi quen được nó, rồi vào ký túc xá lại được xếp ở chung, rồi cùng vào tuyển quốc gia. Đến hiện tại ngoài người yêu cũ của tôi, chỉ có nó là hiểu tôi nhất. Hiểu một cách thầm lặng.

Những năm tháng cấp 3 tự lập, tôi không quá bỡ ngỡ. Trước đó tôi cũng đã quen tự lo thân sau một vài biến cố gia đình. Tôi còn tưởng mình không đỗ nổi lớp định hướng của trường chuyên chứ đừng nói gì lớp chuyên… vì tôi mang hai nỗi đau đầu đời vào phòng thi. Hồi ấy tôi bị ghét khá (có thể là “rất”) nhiều, được thương chẳng bao nhiêu vì cái tính… kỳ cục. Xưa tôi nói nhiều lắm, cực kỳ, giờ kiệm lời hẳn. Một phần do tôi khó tính mà người ta hay gọi là “thánh soi” cộng thêm cái thói thích nói thẳng mặt nên được vài bậc trưởng bối ghim cho nát bảng. Mà may, cũng có người thương, thương không nửa vời. Được thế coi như có phước khi sống một mình.

Có lần, người cô dạy chuyên đề mang bánh cho tôi ăn, bánh vừa làm nóng hổi, thơm nức. Rồi có lần, một cô gần trường biết tôi thích ăn chuối (giờ không thích nữa, chắc con người đổi thay) sẵn sàng đem theo chuối lên trường, tạt ngang lớp đưa tôi. Còn nhiều lắm. Lúc thì người thầy tôi kính trọng cho tiền, lúc thì cô cho tiền, hai trăm, năm trăm, có khi cả triệu chỉ để tôi tiếp tục học, tiếp tục con đường mà tôi đang đi. Những tình cảm khi ấy của quý thầy cô đã giúp tôi cảm thấy phần nào ấm áp khi phải sống tự lập.

Có tình cảm cũng phải có cái không tình cảm. Từng bị mắng vì những lý do mà trong mắt tôi đến hiện tại, nó chỉ là cái cớ để người khác có thể “đì” tôi xuống. Như mặc quần ló mắt cá chân - bị mắng, mang giày thể thao trông có vẻ xịn mà chị tặng - bị mắng, mặc đồ chị cho - bị bảo là không xứng nhận tiền tài trợ. Đâm ra về sau tôi cực kỳ ái ngại và có cái nhìn không tốt về những người “sponsor”. Chắc nhờ mẹ đời thương xót, lên đại học tôi được gặp sponsor hiểu mình chứ không phải những người mang tư tưởng “có tiền là muốn người khác làm theo ý mình hệt như con rối”

Chỉ có điều khi ấy, phải chịu bao nỗi đau mà chỉ mỗi mình hiểu. Đúng, chỉ mình tôi biết, chả dám kể ai. Đến năm lớp 12, tôi mới được dịp nhìn lại hành trình rồi tâm sự với người yêu (nay đã là người yêu cũ), với bạn bè thân thiết, với ông anh bạn thân. Ai cũng không tin những chuyện đó từng xảy đến. Đúng rồi, sao tin được vì trông tôi lúc nào cũng vui vẻ, cũng cười nói mặc cho câu trước người ta vừa xỉa xói vừa móc mỉa mình. Tại sao tôi phải làm thế à? Phải giữ kín mọi sự trong lòng, phải im lặng? Vì tôi không có quyền, như cái cách mà người thầy của tôi từng bảo “Con đang sống dưới một cái cây thì phải chịu bóng mát của cây đó”. Vậy còn lựa chọn nào khác cho tôi?

Một đứa tự lập cũng không muốn lên tiếng. Một đứa tự lập nhìn bề ngoài cuộc sống khá dễ dàng vì mọi thứ đều trôi qua. Nhưng nhìn bên trong, nơi có tâm hồn của một đứa trẻ, nơi có trái tim đang đập mỗi ngày. Tôi đã nhìn, đã nhìn rất chậm, rất sâu. Một lỗ hỏng, rồi lại một lỗ hỏng, một vết xước. Không... vài vết xước… có khi nhiều hơn thế. Cái thì đã lành thành sẹo, có cái vẫn cứ rỉ máu, âm ỉ. Đặc biệt khi chuyện cũ ùa về, mọi nỗi đau dường như sống lại, viễn cảnh xưa lại trơ trơ trước mắt. Tôi đứng đấy, bị mắng một cách thậm tệ vì “thi khối D mà lại vào tuyển HSGQG Sinh làm gì, cướp mất cơ hội của người ta”. Trong khi quy định của cuộc thi tuyển là xét điểm, và nực cười thay, điểm của tôi khi ấy ở mức Á Khoa.

“Hơn cả thế, đó là cách tôi kiếm tiền để nuôi gia đình, để phụ nhà chữa trị bệnh tai biến của cha, để đỡ đần mẹ tiền thuốc men trong những lần cha nhập viện. Thưa cô!”

Nhưng tôi đã im lặng, không nói những lời trên. Thế thì do đâu? Một đứa trẻ có năng lực nhưng không được quyền thể hiện sao? Một đứa trẻ tự lập, tự kiếm tiền bằng việc học sẽ làm thế nào trong tình huống đó? Im lặng, đứng và nghe, nghe lại cười, lại cúi mặt. Và im lặng. Không phản bác đi, tại sao mày cứ im lặng thế? Đơn giản thôi vì chưa có tiền, vì còn phải tự lo, vì không muốn mẹ phải lên trường và ngồi cùng cô giáo chủ nhiệm. Hai người khóc, vì thương, vì buồn, vì tôi khờ dại.

Tự lập sớm qua cái nhìn của người khác là một điều đáng ngưỡng mộ, đáng để khâm phục. Song cũng đáng để chỉ trích nếu người đó chẳng may phạm phải sai lầm, hoặc không còn “tài giỏi” như trước. Những người tự lập sớm có khả năng đạt thành công, nhiều thành công nhưng cũng dễ va phải hội chứng “sợ thành công”. Và một điều chắc chắn rằng, tự lập cũng sinh ra sự cứng nhắc trong các mối quan hệ xã hội. Họ dần chọn làm việc, sống một mình thay vì cần đến sự hỗ trợ của người khác. Dẫu việc nhờ người khác không mấy vẻ vang nhưng sự tương trợ lẫn nhau giữa người với người cũng đâu có gì là xấu?

Tôi chỉ mong cầu, người trẻ cứ là người trẻ, con nít cứ là con nít... Thay vì người trẻ phải hiểu chuyện quá sớm và con nít phải trầm mặc từ khi lên bốn lên năm.