Ngoại Thương cho tôi rất nhiều – và cũng lấy của tôi quá nhiều

Với nhiều học sinh phổ thông, cái mác “đỗ Ngoại Thương” như chiếc vé hạng sang bước vào thế giới kinh tế, lương nghìn đô và một hồ sơ “con nhà người ta” trứ danh. Tôi cũng từng tin vào hình ảnh ấy. Nhưng sau một năm mài giũa tại cơ sở Chùa Láng phơi bày một sự thật không mấy lấp lánh: Ngoại Thương đúng là bệ phóng mạnh mẽ, song đồng thời là chiếc guồng ly tâm sẵn sàng ép mọi sinh viên đến giới hạn.

Trước hết, danh tiếng Ngoại Thương mang lại lợi thế thị trường việc làm là không thể phủ nhận. Dòng chữ “Foreign Trade University” trên CV như một con tem chất lượng khiến hồ sơ bật lên ngay vòng sàng lọc ở Big4, MBB hay các quỹ đầu tư. Tương tự, hệ sinh thái gần 60 câu lạc bộ cùng loạt case competition đã biến FTU thành trung tâm thực nghiệm quản trị thu nhỏ: mỗi dự án CLB là một “start-up” bản lề, mỗi cuộc thi ngành dọc là một khóa huấn luyện chiến lược tốc độ cao. Thêm vào đó, việc 70-80% học phần được giảng dạy bằng tiếng Anh ( trong hệ đào tạo Chất Lượng Cao) và cơ hội trao đổi quốc tế liên tục giúp tôi rèn tư duy toàn cầu, tự tin tranh luận với sinh viên hơn ba mươi quốc gia mà không phải tra từ điển sau mỗi câu.

Quan trọng hơn cả, FTU dạy tôi văn hóa “tự thân vận động”. Lịch học trên lớp khá “nhẹ cân”, nhưng bài tập nhóm, deadline CLB và dự án bên ngoài chồng chất buộc tôi học cách đa nhiệm, quản trị thời gian và mặc định rằng “đêm trắng” không phải ngoại lệ.

Thế nhưng, cái giá phải trả không hề rẻ. Trước tiên là thời gian tuổi 20. Một học kỳ trung bình của tôi gói gọn bằng bốn môn chuyên ngành, hai môn Lý luận chính trị và hai dự án CLB. Bữa tối trở thành fast-food ăn vội, cuối tuần gắn liền với study-date 24h và bảng tính Excel không ngừng nhấp nháy.

Kế đến là sức khỏe tinh thần. Văn hóa “winner-takes-all” âm thầm áp lên mỗi sinh viên ngưỡng mặc định: GPA top 10%, IELTS tối thiểu 7.5, thực tập Big4 ngay năm hai. Chỉ cần đứng “thứ hai”, nhiều bạn đã rơi vào hội chứng impostor; bản thân tôi cũng từng có lúc đo lường giá trị của mình bằng cột xếp hạng của một file Google Sheet.

Một tổn thất khác là chi phí cơ hội khám phá bản thân. Mải chạy deadline thêm với việc cố dành cho mình một GPA thật cao, tôi bỏ lỡ không ít sở thích nghệ thuật. Mãi đến giờ mới nhận ra nền kinh tế sáng tạo cũng cần kỹ năng thương mại nhưng khi ấy tôi đã trễ một nhịp để bắt kịp

Chưa dừng ở đó, sự thiếu đa dạng quan điểm là vấn đề dai dẳng. FTU khuyến khích tư duy thị trường nhưng lại lặp đi lặp lại công thức “consulting – FMCG – banking”. Nếu bạn say mê môi trường, xã hội học hay khoa học dữ liệu nhân văn, bạn gần như độc hành trong môi trường này.

Trong kỷ nguyên 4.0, khái niệm “ngoại thương” không chỉ là xuất – nhập hàng hóa. Chúng ta có thể xuất khẩu chất xám số: freelancer FTU bán dịch vụ phân tích dữ liệu, marketing automation cho khách Mỹ, Úc mà chẳng cần visa. Chuỗi giá trị xanh buộc doanh nghiệp Việt Nam cải tổ ESG để tránh bẫy thuế carbon EU – và sinh viên hiểu thương mại quốc tế lẫn bền vững sẽ là “combo” hút nhà tuyển dụng. Kinh tế sáng tạo biên giới mở cũng cần người nói được ngôn ngữ nghệ thuật và cả ngôn ngữ kinh doanh.

Để không tụt lại, FTU nên triển khai “curriculum sandbox” cho phép sinh viên tự thiết kế 20 % tín chỉ liên ngành, lập advisory board gồm cả start-up và scale-up thay vì chỉ Unilever hay Deloitte, và quan trọng nhất, xây dựng mental-fitness hub – một trung tâm resilience đúng nghĩa thay cho trạm y tế vốn chỉ đo nhiệt độ và phát Panadol.

Ngoại Thương cho tôi năng lực cạnh tranh toàn cầu và lấy của tôi sự an nhàn của tuổi trẻ. Đổi lại, tôi sở hữu một bản đồ chi tiết về chính mình: giới hạn ở đâu, động lực ở đâu. Và tấm bản đồ ấy – chứ không phải tấm bằng đỏ – mới là hành trang đáng giá nhất.

Nếu bạn đang hay sẽ là sinh viên Ngoại Thương, hãy xem những gì trường “lấy” như khoản tiền đặt cọc. Bạn càng sử dụng khôn ngoan, lãi kép càng lớn. Còn nếu thấy mình đang “lỗ”, hãy dừng lại, tái phân bổ vốn thời gian trước khi tuổi trẻ kịp chốt sổ.